1. Бага багаар нэмэн цуглуулж хадгалах, хуримтлуулах, арвижуулах: аргал хураах (аргал түүж цуглуулах, дэлгэрэнгүй...
хуримтлуулах) - Хураасан аргал хорголоо өчигдөр дуусав гэж хэллээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт., азарга хураах (азарга гүүгээ цуглуулах), буян хураах (сайн үйл хийх) - Энэ насанд буян сайн хураавал, хойд насанд хувилгаан болъё уу. Д.Равжаа. Зохиолын эмхэтгэл., биеэ хураах (биеэ атийлгах) - Зөөлөн сандал дээр биеэ хурааж, хөдлөлгүй суулаа. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., зовлон хураах (өөртөө зовлон авчрах) - Юу ч мэдэхгүй юмыг юм сургах гэж, өөртөө зовлон хурааж байх юм гэж над руу ширэв татан харав. С.Удвал. Та бид уулзана., мөнгө хураах (а. Мөнгө төгрөгөө нөөцлөн хуримтлуулах - Хүү минь ээ! мөнгө зоос хэчнээн хураасан маань хэний төлөө гэж бодож байна. “Утга зохиол урлаг” сонин; б. Юмны үнэ мөнгийг авах: мэдээ хураах (ямар нэгэн хэрэг явдлын тухай баримт сэлт цуглуулан авах), номын мөнгө хураах (номын үнэ мөнгийг авах), нүгэл хураах (муу үйл хийх), өрөм хураах (өрөм зөөхий авах, хуримтлуулах), түлээ хураах (а. Түлээ нөөцлөх - Гадаа зайтайхан түлээгээ бэлтгэн хураагаад, тавтай дулаан өвөлжихөд бэлэн болгон засаж билээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил; б. Түлээг цэгцлэн жигдэлж тавих), хөеө хураах (хулгана өвлийн идшийг зөөх, цуглуулах) - Зуны турш хулгана хөеөгөө хураадаг шиг арай л ганц нэгээр нь зөөлгүй явжээ. Ш.Гаадамба. Элбэг дээл., хүчээ хураах (хүчээ хуримлуулах) - Хэсэг хэвтэж, хүчээ хураахаас аргагүй боллоо. Л.Содов. Хаврын нар., эд мал хураах (эд малаа өсгөн арвижуулах) - Эгэл ертөнцийн улс эд мал хураасныг сайнд бодох, эрхэм дээд номчин өглөг өгснийг сайнд бодох. Субашид., юм хураах (а. Эд хөрөнгө хуримтлуулах; б. Хогшил хэрэглэлийг эмхэтгэн цэгцлэх - Гүнчинхорлоо гал тогооныхоо юмыг хурааж, угааж арчиж гүйцээд, майхны хаяанд нэг муу гудас хаяж бүхлээрээ хэвтлээ. С.Удвал. Их хувь заяа), хурааж цуглуулах (янз бүрийн зүйл хуримтлуулж бөөгнүүлэх) - Та нар хурааж цуглуулсан хөрөнгө зоорийг минь бүрэлгэх нь үү? Н.Банзрагч. Зам., *сэтгэлийг нь хураах (сэтгэлийг нь эзэмдэх) - Сэтгэлийг нь хураавал, бие нь хаашаа одох. Лувсанданзан. Алтан товч., *улсыг хураах (улс орныг нэгтгэн захирах) - Сайн эцгийн чинь хураасан бүрэн улсыг тайчигуд ах дүү нар тань авч нүүхэд... Лувсанданзан. Алтан товч., дуслыг хураавал сав дүүрдэг, дуулснаа хураавал мэргэн болдог [зүйр цэцэн үг] (багаас их болдог: бага ч гэсэн мэдлэг хүнд эрдэм болдог гэсэн санаа), хураахын бахад бүү шуна, арвилахын зохист мэргэш [зүйр цэцэн үг] (арвич хямгач байж сурах гэсэн санаа); хураасан эдийг хулгайд алдана, сурсан эрдмийг хулгайд алдахгүй [зүйр цэцэн үг] (эрдэм ном эрхэм баян гэсэн санаа);аргал хураах | аргал түүж цуглуулах, хуримтлуулах |
азарга хураах | азарга гүүгээ цуглуулах |
буян хураах | сайн үйл хийх |
биеэ хураах | биеэ атийлгах |
зовлон хураах | өөртөө зовлон авчрах |
мөнгө хураах | а. Мөнгө төгрөгөө нөөцлөн хуримтлуулах; б. Юмны үнэ мөнгийг авах мэдээ хураах ямар нэгэн хэрэг явдлын тухай баримт сэлт цуглуулан авах |
номын мөнгө хураах | номын үнэ мөнгийг авах |
нүгэл хураах | муу үйл хийх |
өрөм хураах | өрөм зөөхий авах, хуримтлуулах |
түлээ хураах | а. Түлээ нөөцлөх; б. Түлээг цэгцлэн жигдэлж тавих |
хөеө хураах | хулгана өвлийн идшийг зөөх, цуглуулах |
хүчээ хураах | хүчээ хуримлуулах |
эд мал хураах | эд малаа өсгөн арвижуулах |
юм хураах | а. Эд хөрөнгө хуримтлуулах; б. Хогшил хэрэглэлийг эмхэтгэн цэгцлэх |
хурааж цуглуулах | янз бүрийн зүйл хуримтлуулж бөөгнүүлэх |
сэтгэлийг нь хураах | сэтгэлийг нь эзэмдэх |
улсыг хураах | улс орныг нэгтгэн захирах |
дуслыг хураавал сав дүүрдэг дуулснаа хураавал мэргэн болдог | багаас их болдог бага ч гэсэн мэдлэг хүнд эрдэм болдог гэсэн санаа |
хураахын бахад бүү шуна арвилахын зохист мэргэш | арвич хямгач байж сурах гэсэн санаа |
хураасан эдийг хулгайд алдана сурсан эрдмийг хулгайд алдахгүй | эрдэм ном эрхэм баян гэсэн санаа |
адуугаа хураах | адуугаа цуглуулах |
мал хураах | бэлчээрлэж байсан малыг цуглуулах |
хонио хураах | хонио бөөгнүүлэх |
хурааж авах | а. Ургацаа хураах; б. Юмыг татварлан хураан авах, булаах |
ногоо хураах | ургаж гүйцсэн хүнсний ногоог цуглуулж авах |
тариа хураах | тарьсан тариалангийн үр ургацыг хадаж авах |
ургац хураах | тариалсан тариа, ногоог хадаж авах |
хадлан хураах | малын нөөц тэжээл болгож өвс хадаж авах |
аяга тавгаа хураах | аяга тавгаа цэгцлэх, дээш нь тавих |
номоо хураах | номоо цэгцэлж дээш тавих |
ор дэрээ хураах | орны даавуу, хөнжлийг эвхэн, бүтээлгээр бүтээж цэгцлэх |
албан татвар хураах | а. Харьяат ард иргэдээс хууль ёсоор албан татвар авах; б. [хуучирсан] Баяд ноёд ард иргэдээс хууль бусаар татвар авах |
гааль хураах | худалдаалах зүйлээс тусгай тогтоосон журмаар татвар авах |
гишүүний татвар хураах | гишүүний хувьд оногдох татварыг авах |
зэвсэг хураах | зэвсэг хэрэглэхийг хориглох, албадан авах |
түрээс хураах | ашиглуулах юмнаас тусгай тогтоосон журмаар татвар авах |
хөрөнгийг хураах | бусдын хөрөнгө юмыг хуулийн шийдвэрийн дагуу хүчлэн авах |
санал хураах | санал авах |
хураасан нэр | товчилсон үг |
товчлон хураах | товчлон эмхэтгэх, бичих |
утга хураах | утгыг нь товчлох |
үсэг хураах | үсэг товчлох |
амь хураах | амьсгал хураах, нас барах |
амьсгаа хураах | нас барах |
дуугаа хураах | дургүй хүрсэн зүйлд үгээ цөөвчлөх буюу огт дуугарахгүй болох |
гэрээ хураах | гэрээ буулгах |
зэлээ хураах | а. Татсан зэлээ буулгах; б. [шилжсэн] Малгүй болох |
хөлөө хураах | а. Хөлөө татаж авах; б. Юмны хөлийг салгаж тавих ширээний хөл хураах ширээний хөлийг салгаж авах |
хотоо хураах | огт малгүй болох |
хөрөнгөө хураах | амь зуух хогшил хөрөнгөө барах, хоосрох |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он