1. Ус, агаар, амьд организмын нөлөөгөөр чулуун мандлын гаднах өнгөн хэсэг хувиран өөрчлөгдөж үүссэн, өөр хоорондоо дэлгэрэнгүй...гарал үүслийн нягт шүтэлцээ бүхий үе давхаргуудын байгалийн тогтоц: хөрс сайжруулалт (хөрсний үржил шимийг дээшлүүлэх, хөрс үүсэх нөхцөл, шинж чанарыг үндсээр нь сайжруулах иж бүрэн арга хэмжээ), хөрс судлах (газрын гадарга судлах), хөрс судлал (газрын өнгөн гадаргууг судлах ухаан), хөрс судлалч (газрын өнгөн гадаргуугийн судлалд мэргэжсэн хүн), хөрс үүсэх үйл явц (хөрсөнд явагддаг энерги, бодисын шилжилт, хөдөлгөөн, хувирал өөрчлөлттэй холбоотой үйл явц), хөрс хужиртах (хөрс хужир ихтэй болох), хөрс хуулалтын ажил (орд газрыг ил аргаар ашиглахад ашигт малтмалын биетийг хучиж буй хөрс, чулуулгийг зайлуулах ажиллагаа), хөрсний зураг (хөрсний газар зүйн байршил, тархалт, хөрс болон хөрс үүсгэгч чулуулгийн механик бүтэц бүрэлдэхүүн тэдгээрийн гарал үүслийн хэв шинжийг илэрхийлдэг зураг), хөрсний үржил шим (ургамлыг ус агаар, шим тэжээлийн бодисоор тасралтгүй хангах хөрсний чадвар), хөрсний эвдрэл (хөрсний үе давхарга муудаж, хөрсний бүрхэвч эвдрэх үйл явц), хөрсөн доорх ус (газрын хэвлийн ус), газрын хөрсний байдал (газрын өнгөн гадаргуугийн байдал), дэлхийн хөрс (дэлхийн өнгөн гадаргуу) - Огторгуйн мандалд наран мандаж, дэлхийн хөрсөнд цэцэг ногоо дэлгэрэв. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., зөөлөн хөрс (зөөлөн гадарга, зөөлөн шороо) - Ус агаар, зөөлөн сайхан хөрс, өвс ургамлын тухай эрхгүй бодон сууна. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., шал хөрс (говь цөл газрын хотгор хонхор газар тохилддог, дээд талдаа хагарч хатсан шаварлаг хөрс), *газрын хөрснөөс арчих (юу ч үгүй алга болгох);