I
1. Нэгэн орны ноёрхох ангийн эрхэм ашгийг хамгаалсан, зохион байгуулалт бүхий орон, тусгаар тогтносон төрийн эрхт ёс дэлгэрэнгүй...бүхий гүрэн: гүр их улс (хамаг улс, бүх ард түмэн), улсын аюулгүй байдал (улс орны тусгаар тогтнол, бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, уг улс үндэстний үндсэн хуулиар бататгасан төр, нийгмийн байгууллагын аюулгүй оршин тогтнох нөхцөл), улсын баяр (а. Бүх нийтээрээ тэмдэглэх баяр; б. Монголчуудын 7 сарын 11-нд тэмдэглэдэг үндэсний баяр), улсын байнгын онцгой комисс (улс орныг хамарсан байгалийн онцгой аюулын үед эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулах байгууллага), улсын далбаа (төрийн далбаа), улсын дуулал (төрийн дуулал), улсын нууц (задруулснаас болж эх орон, ард түмний эрх ашигт ноцтой хөнөөл учруулах учир байдлыг харгалзан төрөөс олон түмэнд зарлан тунхаглахгүйгээр хамгаалсан онц чухал мэдээ), улсын ойн нөөц (байгалийн жамаар ургасан, тарьж ургуулсан бүх ойн нийлбэр), улсын өмч (улсын мэдлийн өмч хөрөнгө), улсын сахилга (төрийн байгууллага, үйлдвэрийн газар, албан тушаалтнаас ажил хэргийг эрхлэн явуулах талаар тогтоосон журмыг хэрэгжүүлэх журам), улсын судар (нэгэн төрийн хэрэг явдлыг тэмдэглэсэн бичиг), улсын сүлд (төрийн сүлд), улсын хил (бүрэн эрхт, тусгаар тогтносон улсын зааг хязгаарыг тодорхойлсон шугам), улсын хөрөнгө (албаны хөрөнгө), Улсын их хурал (төрийн дээд эрхийг барих төлөөлөгчдийн хурал), улсын гүнж [хуучирсан] (хааны төрсөн охин), улсын тавнан [хуучирсан] (улсын гүнжтэй ураг холбосон эр), улсаар тэтгүүлэх үйлдвэр (ашигтай болон ашиггүй ажилласан байдлыг үл харгалзан улсаас эдийн засгийн болон бусад дэмжлэг авч байдаг үйлдвэр), улс аймаг [хоршоо] (а. Улс орон; б. Нэг ноёнд хамаарагдах бүлэг хүмүүс) - Нохой хөлөглөгч улс аймгийн тухай холын цуу үг дуулгаж. Б.Ринчен. Марк Твений минь махыг идэж дээ., улс гүрэн [хоршоо] (улс орон), улс гэр [хоршоо] (улс орон) - Хянаваас улс гэрийн соёлыг хөгжүүлэн өрнүүлэхэд хэлээс эрхэм нь үгүй. Б.Ринчен. Марк Твений минь махыг идэж дээ., улс иргэн [хоршоо] (олон түмэн) - Гэр өрхөд ч тусгүй эдгээр боолчууд улс иргэнийг хэрхэн хамгаалан чадна. В.Инжаннаши Хөх судар., улс албат [хоршоо] (тодорхой нутаг дэвсгэр, хэл яриа, соёл, ёс заншил, нийгэм байгуулал бүхий орон болон түүний ард иргэн) - Гамшиг учирсанд улс албатыг минь эргэн үзэж, өлсөх даарах, гачигдал зовлонгоос гарга. В.Инжаннаши Хөх судар., улс нийт [хоршоо] (нэгэн улсын бүх хүн ард) - Урьдын хаадын байгуулсан улс нийтийн шүтээн Дайду минь. Тогоонтөмөр хааны гэмшил., улс орон [хоршоо] (улс төрийн хувьд тусгаар тогтносон, өөрийн гэсэн нутаг дэвсгэр, хэл соёл зан заншил бүхий хүмүүсийн нэгдэл) - Улс орны тэргүүн болгоод байх учиртай хэрэг. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., улс төр [хоршоо] (улсын гадаад, дотоод төрийн бодлого), улс төрийн нам (Монгол улсын үндсэн хуулийн шаардлагыг хангасан гишүүнчлэл бүхий улс төрийн байгууллага), улс төрийн өөрчлөлт (ямар нэгэн хувьсгал, эргэлт хийж тухайн улс орны төр засгийн тогтолцоог өөрчлөх үйл явц), улс төрийн суулт (төр засгийн түвшинд тодорхой асуудал дэвшүүлэн түүндээ нааштай хариу авахыг хүссэн нэг төрлийн эсэргүүцлийн хэлбэр), улс төрийн хүчин (улс төрийн нам, эвсэл холбоо), улс төрийн хямрал (улс төрийн хүчнүүдийн гадаад болон дотоод бодлогын хооронд эрс ялгаатай зөрчилтэй байдал), улс угсаатан [хоршоо] (нэгэн улсад харьяалагдах нэгэн угсааны хүмүүс) - Бичиг үсгийн дурсгал бүхий улс угсаатан бүгдийн тухайн үед байсан … Б.Ринчен. Монгол бичгийн хэлний зүй., улсгүй удирдагч усгүй онгоц адил [зүйр цэцэн үг] (ард түмэнгүй удирдагч гэж байхгүй гэсэн санаа);
2. Хүн, хүмүүс:
баахан улс (баахан хүн, олон хүн) -
Талбайд баахан улс цугларсан байв. Дожоодорж. Зүүний сүвэгч., улс амьтан [хоршоо] (олон хүн, ард түмэн) -
Амбаны яамны үүдэнд улс амьтан овооролдон цуглав. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., улс зон [хоршоо] (нийт ард иргэд),
улс хүмүүс [хоршоо] (олон хүн) -
Улс хүмүүсийн ая нь хүнгэнэж жаргаад найрлана. ААЗ.
- гүр их улс - хамаг улс, бүх ард түмэн
- улсын аюулгүй байдал - улс орны тусгаар тогтнол, бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, уг улс үндэстний үндсэн хуулиар бататгасан төр, нийгмийн байгууллагын аюулгүй оршин тогтнох нөхцөл
- улсын баяр - а. Бүх нийтээрээ тэмдэглэх баяр б. Монголчуудын 7 сарын 11-нд тэмдэглэдэг үндэсний баяр
- улсын байнгын онцгой комисс - улс орныг хамарсан байгалийн онцгой аюулын үед эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулах байгууллага
- улсын далбаа - төрийн далбаа
- улсын дуулал - төрийн дуулал
- улсын нууц - задруулснаас болж эх орон, ард түмний эрх ашигт ноцтой хөнөөл учруулах учир байдлыг харгалзан төрөөс олон түмэнд зарлан тунхаглахгүйгээр хамгаалсан онц чухал мэдээ
- улсын ойн нөөц - байгалийн жамаар ургасан, тарьж ургуулсан бүх ойн нийлбэр
- улсын өмч - улсын мэдлийн өмч хөрөнгө
- улсын сахилга - төрийн байгууллага, үйлдвэрийн газар, албан тушаалтнаас ажил хэргийг эрхлэн явуулах талаар тогтоосон журмыг хэрэгжүүлэх журам
... үргэлжлүүлэн харах ...- улсын судар - нэгэн төрийн хэрэг явдлыг тэмдэглэсэн бичиг
- улсын сүлд - төрийн сүлд
- улсын хил - бүрэн эрхт, тусгаар тогтносон улсын зааг хязгаарыг тодорхойлсон шугам
- улсын хөрөнгө - албаны хөрөнгө
- улсын их хурал - төрийн дээд эрхийг барих төлөөлөгчдийн хурал
- улсын гүнж - хааны төрсөн охин
- улсын тавнан - улсын гүнжтэй ураг холбосон эр
- улсаар тэтгүүлэх үйлдвэр - ашигтай болон ашиггүй ажилласан байдлыг үл харгалзан улсаас эдийн засгийн болон бусад дэмжлэг авч байдаг үйлдвэр
- улс аймаг - а. Улс орон б. Нэг ноёнд хамаарагдах бүлэг хүмүүс
- улс гүрэн - улс орон
- улс гэр - улс орон
- улс иргэн - олон түмэн
- улс албат - тодорхой нутаг дэвсгэр, хэл яриа, соёл, ёс заншил, нийгэм байгуулал бүхий орон болон түүний ард иргэн
- улс нийт - нэгэн улсын бүх хүн ард
- улс орон - улс төрийн хувьд тусгаар тогтносон, өөрийн гэсэн нутаг дэвсгэр, хэл соёл зан заншил бүхий хүмүүсийн нэгдэл
- улс төр - улсын гадаад, дотоод төрийн бодлого
- улс төрийн нам - Монгол улсын үндсэн хуулийн шаардлагыг хангасан гишүүнчлэл бүхий улс төрийн байгууллага
- улс төрийн өөрчлөлт - ямар нэгэн хувьсгал, эргэлт хийж тухайн улс орны төр засгийн тогтолцоог өөрчлөх үйл явц
- улс төрийн суулт - төр засгийн түвшинд тодорхой асуудал дэвшүүлэн түүндээ нааштай хариу авахыг хүссэн нэг төрлийн эсэргүүцлийн хэлбэр
- улс төрийн хүчин - улс төрийн нам, эвсэл холбоо
- улс төрийн хямрал - улс төрийн хүчнүүдийн гадаад болон дотоод бодлогын хооронд эрс ялгаатай зөрчилтэй байдал
- улс угсаатан - нэгэн улсад харьяалагдах нэгэн угсааны хүмүүс - Бичиг үсгийн дурсгал бүхий улс угсаатан бүгдийн тухайн үед байсан Б.Ринчен. Монгол бичгийн хэлний зүй., улсгүй удирдагч усгүй онгоц адил зүйр ард түмэнгүй удирдагч гэж байхгүй гэсэн санаа
- баахан улс - баахан хүн, олон хүн
- улс амьтан - олон хүн, ард түмэн
- улс зон - нийт ард иргэд
- улс хүмүүс - олон хүн
Ижил үг
