I
1. Хурдан, бушуу - дэлгэрэнгүй...Түргэн урсгал, шил шиг тунгалаг усаараа тоглон гайхуулж байгаа Тамираас Итгэлтийн адуу ус уугаад бэлчээртээ гарна. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., түргэн буцалгагч сав (шингэн зүйлийг хурдан хугацаанд буцалгах сав), түргэн гүйх (хурдан гүйх), түргэн бичиг (таталган бичиг), түргэн жагсаал (цэргийн онцгой нөхцөл байдлын үед яаралтай цуглан жагсах жагсаал), түргэн зуур (хоромхон зуур), түргэн тусламж (эмнэлгийн яаралтай тусламж) - Шөнө дундын үед түргэн тусламжийн сувилагч нар арван хэдэн настай эрэгтэй хүүхэд дамжлаад орж ирэв. С.Эрдэнэ. Хонгор зул., түргэн дуудах (түргэн тусламж дуудах), түргэндээ орох (шуудрах, шулуудах), түргэн өвчин (гэнэт илрэн гарч аминд аюул учруулдаг өвчин), бачуу түргэн [хоршоо] (даруй түргэн, хурдан шуурхай), даруй түргэн [хоршоо] (бушуухан, одоохон, сааталгүй), бушуу түргэн [хоршоо] (даруй, хурдан), хурдан түргэн [хоршоо] (бушуу, шалавхан), түргэн дөт [хоршоо] (амар, хурдан), түргэн түүхий [хоршоо] (яаруу сандруу, хааш яаш) - Чухал хэрэгт түргэн түүхий хөдөлдөггүй. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., түргэн шуурхай [хоршоо] (нэн даруй, хурдан, цаг алдалгүй), түргэн гавшгай [хоршоо] (хурдан шалмаг), *ам түргэн (юмыг бодож тунгаалгүй хэлдэг) - Хөнгөн сэтгэлтэй, баахан ам түргэнтэй манайхны нэг залуу “Буцах уу даа” гэж хэлэх мэт над руу харснаа дөхөж ирээд –Ээ дээ хэд хоногтоо дийлдэхгүй байх аа, дарга минь гэж шивгэнэв. Ш.Ванчаарай. Донойн хөндий., түргэндээ түүхий, удаандаа даамай [зүйр цэцэн үг] (ажил хэрэгт яаруу сандруу хандаж болохгүй гэсэн санаа), түргэн гол далайд хүрэхгүй, түргэн шийдэл адагтаа хүрэхгүй [зүйр цэцэн үг] (сайн бодож тунгааж шийд гаргаж байх гэсэн санаа), түргэн түүхий түрүүнд эвдрэх [зүйр цэцэн үг] (яарч сандарч хийсэн зүйл чанаргүй болдог гэсэн санаа), түргэн цагаан [ургамал] (иш шулуун, ёзоор нь хүрэн, өдлөг гүн онь бүхий навчтай, цагаан цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал; ямаахай);
2. Хүний зан хувирахдаа амархан:
түргэн зан (төвшин биш, догшин ууртай зан),
дэлгэрэнгүй...уулын түргэн морь зовооно, уурын түргэн хүнийг зовооно [зүйр цэцэн үг] (уурлахаас урьтаж учрыг нь ол гэсэн санаа).
- түргэн буцалгагч сав - шингэн зүйлийг хурдан хугацаанд буцалгах сав
- түргэн гүйх - хурдан гүйх
- түргэн бичиг - таталган бичиг
- түргэн жагсаал - цэргийн онцгой нөхцөл байдлын үед яаралтай цуглан жагсах жагсаал
- түргэн зуур - хоромхон зуур
- түргэн тусламж - эмнэлгийн яаралтай тусламж
- түргэн дуудах - түргэн тусламж дуудах
- түргэндээ орох - шуудрах, шулуудах
- түргэн өвчин - гэнэт илрэн гарч аминд аюул учруулдаг өвчин
- бачуу түргэн - даруй түргэн, хурдан шуурхай
... үргэлжлүүлэн харах ...- даруй түргэн - бушуухан, одоохон, сааталгүй
- бушуу түргэн ~ хурдан түргэн - бушуу, шалавхан
- түргэн дөт - амар, хурдан
- түргэн түүхий - яаруу сандруу, хааш яаш
- түргэн шуурхай - нэн даруй, хурдан, цаг алдалгүй
- түргэн гавшгай - хурдан шалмаг
- ам түргэн - юмыг бодож тунгаалгүй хэлдэг
- түргэндээ түүхий удаандаа даамай - ажил хэрэгт яаруу сандруу хандаж болохгүй гэсэн санаа
- түргэн гол далайд хүрэхгүй түргэн шийдэл адагтаа хүрэхгүй - сайн бодож тунгааж шийд гаргаж байх гэсэн санаа
- түргэн түүхий түрүүнд эвдрэх - яарч сандарч хийсэн зүйл чанаргүй болдог гэсэн санаа
- түргэн цагаан - иш шулуун, ёзоор нь хүрэн, өдлөг гүн онь бүхий навчтай, цагаан цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал ямаахай
- түргэн зан - төвшин биш, догшин ууртай зан
- уулын түргэн морь зовооно уурын түргэн хүнийг зовооно - уурлахаас урьтаж учрыг нь ол гэсэн санаа
Ижил үг
