1. Монголчуудын таван хошуу малын нэг, бог мал, урт үстэй, өтгөн ноолууртай, годгор жижиг сүүлтэй, эрүү дороо дэлгэрэнгүй...сахалтай, салаа туурайтай, дээд үүдэн шүдгүй, хивдэг, олонх нь эвэртэй байдаг хөхтөн амьтан, хад асга бүхий газар явахдаа сайн, хөх том, сүү их, хоньтой хамт нэгэн сүрэг болгон малладаг - Ямаа яргуйд дуртай, ямбатан тушаалд дуртай. Монгол зүйр цэцэн үг., ямаа ишиглэх (эм ямаа ишиг гаргах), ямаа хариулах (ямаа бэлчээрлүүлэх), *ямаан зан (түргэн зан), *ямаан омог (өнгөн дээрээ сүржин, огцом түргэн ууртай зан) - Занги Загд ихэд хилэгнэн маузер буугаа чанга атгаж аман дотроо “муусайн нохой сургаалтнууд!” гэж хэлж дадсан муу үгээ ярих нь ямаан омог хөдөлсний шинж буй заа. Л.Түдэв. Уулын үер., хонь ямаа [хоршоо] (бог мал) - Өвгөн Норов хэдэн хонь ямаагаа хариулав. П.Хорлоо. Түүвэр зохиол., *ямаанаас янзтай, тэмээнээс гэдгэр (этгээд жигтэй, гажууд хүн) - Миний ямаанаас янзтай, тэмээнээс гэдгэрийг та нар мэднэ шүү дээ. Б.Бааст. Гэнэн хонгор цаг., *ямааны мах халуун дээрээ (аливаа зүйлийг алгуурлалгүй, хурдан түргэн, даруйхан хий, шинэ сэргэг дээр нь гэсэн санаа), *ямаа туйлавч янгирцаг эвдэхгүй, тэмээ туйлаад тэнгэрт гарахгүй (шалихгүй, юм хэмжээндээ байдаг гэсэн санаа), ямаан бүрээ [хөгжим] (далайн нэгэн зүйл амьтны ясаар хийсэн дотроо хөндий, гадна тал нь арзгар, үлээхэд орхирч нарийхан дуугардаг хөгжим), ямаан гөрөөс [амьтан] (зэрлэг ямаа), янгир ямаа [амьтан] (нэг зүйл зэрлэг ямаа), ямаан ууц [амьтан] (хилэнцэт аалз), ямаан зангуу [ургамал] (иш нь зэллэж ургадаг, жижиг навчтай, жижигхэн шар цэцэгтэй, нэг наст өвс, үр нь эмд орно), ямаан арц [ургамал] (ойд ургадаг, шөвгөн навчны үзүүрт өргөстэй, ширхэг нарийн нэгэн зүйл арц), ямаан бор [ургамал] (дурс хар, дүгрэг навчтай мах улаан болоод артай нэгэн зүйл мод), ямаан бургас [ургамал] (ойд ургана, навч нь энгийн бургастай адил, дурсны уг этгээд хөхөвтөр, үзүүр тал нь улаавтар нэгэн зүйл бургас), ямаан сахал [ургамал] (нийлмэл цэцэгтний овогт багтдаг хоёр наст ногоо, хоёр дахь жилдээ цэцэглэж эхэлнэ, үндэс, навчийг нь хүнсэнд хэрэглэнэ), ямаан харгана [ургамал] (тал хээрийн бүсэд намхан ургадаг тод шар өнгийн хальстай нэг зүйл харгана; алтан харгана), ямаан хөх [ургамал] (боровтор хүрэн цэцэгтэй, зөөлөн цайвар үстэй, сүүн цагаан шүүстэй, бөөрөнхий үндэслэг иштэй олон наст өвс, үндэс болоод иш нь эмд орно), ямаан шарилж [ургамал] (хуучин үндэснээс ургахгүй, үрээс малтуушлан ургадаг нэгэн зүйл шарилж), ямаан шийр [ургамал] (бүтэн хөвөө бүхий уртавтар зууван навчтай, эшийнхээ дээд хэсэгт багларан ургадаг шарангуй ногоон жижиг цэцэгтэй олон наст өвс, навчных нь шүүсээр эм, тариа хийнэ), ямаан эвэр [ургамал] (цэнхэр цэцэгтэй, чулуурхаг газар бут бутаар ургадаг, навч нь бургастай адил заримдаг сөөг; догар);
2. Ямааных шиг:
ямаан үс (амьтны үс ямааны үстэй адил төстэйг нь),
ямаан хилэн (өнгөн талд нь тачир нягт үс
дэлгэрэнгүй...гаргаж нэхсэн нэг зүйл хилэн), ямаан сахал (доод эрүүний үзүүрийн сахал).
- ямаан сахал - доод эрүүний үзүүрийн сахал
- ямаа ишиглэх - эм ямаа ишиг гаргах
- ямаа хариулах - ямаа бэлчээрлүүлэх
- ямаан зан - түргэн зан
- ямаан омог - өнгөн дээрээ сүржин, огцом түргэн ууртай зан
- ямаан үс - амьтны үс ямааны үстэй адил төстэйг нь
- ямаан хилэн - өнгөн талд нь тачир нягт үс гаргаж нэхсэн нэг зүйл хилэн
- хонь ямаа - бог мал
- ямаанаас янзтай, тэмээнээс гэдгэр - этгээд жигтэй, гажууд хүн
- ямааны мах халуун дээрээ - аливаа зүйлийг алгуурлалгүй, хурдан түргэн, даруйхан хий, шинэ сэргэг дээр нь гэсэн санаа
... үргэлжлүүлэн харах ...- ямаа туйлавч янгирцаг эвдэхгүй тэмээ туйлаад тэнгэрт гарахгүй - шалихгүй, юм хэмжээндээ байдаг гэсэн санаа
- ямаан арц - ойд ургадаг, шөвгөн навчны үзүүрт өргөстэй, ширхэг нарийн нэгэн зүйл арц
- ямаан бор - дурс хар, дүгрэг навчтай мах улаан болоод артай нэгэн зүйл мод
- ямаан бургас - ойд ургана, навч нь энгийн бургастай адил, дурсны уг этгээд хөхөвтөр, үзүүр тал нь улаавтар нэгэн зүйл бургас
- ямаан бүрээ - далайн нэгэн зүйл амьтны ясаар хийсэн дотроо хөндий, гадна тал нь арзгар, үлээхэд орхирч нарийхан дуугардаг хөгжим
- ямаан гөрөөс - зэрлэг ямаа
- ямаан зангуу - иш нь зэллэж ургадаг, жижиг навчтай, жижигхэн шар цэцэгтэй, нэг наст өвс, үр нь эмд орно
- ямаан сахал - нийлмэл цэцэгтний овогт багтдаг хоёр наст ногоо, хоёр дахь жилдээ цэцэглэж эхэлнэ, үндэс, навчийг нь хүнсэнд хэрэглэнэ
- ямаан ууц - хилэнцэт аалз
- ямаан харгана - тал хээрийн бүсэд намхан ургадаг тод шар өнгийн хальстай нэг зүйл харгана; алтан харгана
- ямаан хөх - боровтор хүрэн цэцэгтэй, зөөлөн цайвар үстэй, сүүн цагаан шүүстэй, бөөрөнхий үндэслэг иштэй олон наст өвс, үндэс болоод иш нь эмд орно
- ямаан шарилж - хуучин үндэснээс ургахгүй, үрээс малтуушлан ургадаг нэгэн зүйл шарилж
- ямаан шийр - бүтэн хөвөө бүхий уртавтар зууван навчтай, эшийнхээ дээд хэсэгт багларан ургадаг шарангуй ногоон жижиг цэцэгтэй олон наст өвс, навчных нь шүүсээр эм, тариа хийнэ
- ямаан эвэр - цэнхэр цэцэгтэй, чулуурхаг газар бут бутаар ургадаг, навч нь бургастай адил заримдаг сөөг; догар
- янгир ямаа - нэг зүйл зэрлэг ямаа
