1. Хүний нүүрийн өнгө зүс, дүр төрх: царай алдах (а. Эцэж турах, уруу царайлах, хийморьгүй болох дэлгэрэнгүй...- Одгэрэл минь чи яачихаа вэ? Бүр царай алдчихсан явах чинь. С.Удвал. Одгэрэл; б. Гуйж гувших, бусдыг аргадан санаа байдалд нь зохицож явах - Содном: Хүүхээ бид уг нь өөрсдөө дөнгөх байсан энэ ажлыг мужаан нэртэй тэр хэдэн ламыг гуйж царай алдах гэж гээд хүд хүд инээж, мод толгойгоо буйландаа тогтоож ядан, тамхины утаа манаруулна. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал; в. [шилжсэн] Харамлах, нарийндаа хатах - Тэгэхэд тэр муу нүнжиг нь арилсан, царай алдсан хятад, энэ хэдэн ажилчнаа зарахаас биш хүн гэж бодсонгүй байна шүү. Д.Гармаа. Цагаан булаг), царай сайтай (а. Царай зүс цэвэрхэн, царайлаг; б. Байдал төлөв найртай сайхан), царай муутай (а. Өнгө үзэмж муутай; б. [шилжсэн] Харамч, хэдэр байдалтай), царай улайх (а. Халууцсан, халуурсан зэргээс болж нүүр улаан болох; б. [шилжсэн] Ичих; в. Уурлах), царай харах (а. Царайны нь өнгийг шинжих; б. [шилжсэн] Бусдаас юм горьдон хүлээх: бусдын гарыг харах, дэм горилох), царай хувирах ~ хувьсах (уурласан, айсан, өвдсөнөөс болж царайны өнгө хувиран өөрчлөгдөх), царай нь барайх (а. Царай нь хийморьгүй харагдах; б. Ууртай байдал царайд нь илрэх; в. Муудалцах), царай нь засрах (а. Хүний өнгө зүс сайжрах; б. Өвчтэй хүний бие хэвдээ орох, сайжрах), царай нь улалзах (ичих зовох, уурласны шинж илрэх), царай барайлгах (хүний царайны өнгө гэнэт дүнсгэр, баргар болох), *царай дарах (өмссөн хувцас зэрэг нь хүний байдлыг гутаах), *царай гаргах (дүр үзүүлэх, байдал гаргах) - Харин тэгэхдээ түүний нь дагасан царай гаргаад байх нь чухал гэх зэргээр бодож явлаа. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., *царай орох (бие тэнхэрч засрах, сайжрах), *царай өгөх (нүүр өгөх) - Аягачнаа балбаж байхыг харсан ноён: “Энэ маань царай өгөхөөр улам их зантай болж байна даа” гэж бодож байв. С.Удвал. Их хувь заяа;
2. Учрах -
дэлгэрэнгүй...Эс бөгөөс “Би дахиад ямар хүний царай хардаг бол? Надтай үүнээс долоон дор бас нэг айхавтар амьтан учирвал яадаг билээ” хэмээн бодож байж ч болох юм. Ж.Пүрэв. Мянган захидал., нүүр царай [хоршоо] (а. Хүний зүс царай; б. Юмны өнгө, төрх байдал), царай дүр [хоршоо] (нүүр төрх), царай зүс [хоршоо] (нүүрийн өнгө зүс) - Царай зүс нь арилсан саран адил. В.Инжаннаши. Улаанаа ухилах тэнхим; 2. [шилжсэн] Аливаа үйл, юмны байдал төлөв: [яриа] тэнгэрийн царай ч өөдлөхгүй нь (тэнгэрийн байдал ч сайжрахгүй нь), *уруу царайлж, уутан магнайлах (уруу дорой байдал гаргах), *ухна царайлах (уруу царайлах, унхиагүй байх), *цай ч үгүй, царай ч үгүй (а. Юу ч байхгүй, хоосон; б. Таагүй байдалтай).
- царай алдах - а. Эцэж турах, уруу царайлах, хийморьгүй болох; б. Гуйж гувших, бусдыг аргадан санаа байдалд нь зохицож явах; в. [шилжсэн] Харамлах, нарийндаа хатах.
- царай сайтай - а. Царай зүс цэвэрхэн, царайлаг; б. Байдал төлөв найртай сайхан
- царай муутай - а. Өнгө үзэмж муутай; б. [шилжсэн] Харамч, хэдэр байдалтай
- царай улайх - а. Халууцсан, халуурсан зэргээс болж нүүр улаан болох; б. [шилжсэн] Ичих; в. Уурлах
- царай харах - а. Царайны нь өнгийг шинжих; б. [шилжсэн] Бусдаас юм горьдон хүлээх бусдын гарыг харах, дэм горилох
- царай хувирах хувьсах - уурласан, айсан, өвдсөнөөс болж царайны өнгө хувиран өөрчлөгдөх
- царай нь барайх - а. Царай нь хийморьгүй харагдах; б. Ууртай байдал царайд нь илрэх; в. Муудалцах
- царай нь засрах - а. Хүний өнгө зүс сайжрах; б. Өвчтэй хүний бие хэвдээ орох, сайжрах
- царай нь улалзах - ичих зовох, уурласны шинж илрэх
- царай барайлгах - хүний царайны өнгө гэнэт дүнсгэр, баргар болох
... үргэлжлүүлэн харах ...
