САЛХИ  

Агаарын даралтын өөрчлөлтөөс болж, дэлхийн бөмбөрцгийн гадаргууг дагаж үүссэн хийн урсгал - дэлгэрэнгүй...Босгосон соёмбо үсэгтэй улаан туг салхины аясаар алгуурхан хийснэ. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., бүлээн салхи (урин зөөлөн салхи) - Гадаа одод гялалзан тас харанхуй, шөнийн бүлээн салхи зөөлнөөр үлээж байв. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., жихүүн салхи (их хүйтэн биш ч жиндүү салхи) - Намрын жихүүн салхи үлээж, бүхэл зун ганц ч мал гишгээгүй өндөр ургасан өвсний толгойг нэгэн аясаар нахилзуулан хийсгэнэ. Ч.Ойдов. Их жанжин Сүхбаатар танаа., зөөлөн салхи (аядуу болоод дулаан салхи) - Голын зүгээс цэнгэг усны үнэрт зөөлөн салхи үлээнэ. С.Лочин. Газрын дуун., зэврүүн салхи (тасхийм хүйтэн биш боловч жихүүн, хүйтэн салхи), зэвэргэн салхи (нэлээд хүйтэвтэр салхи) - Энэ өдөр тэнгэр цэлмэг боловч баруунаас зэвэргэн салхи үлээж байв. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., сэвшээ салхи (тааламжтай, урьхан, сайхан салхи) - Хээрээс үлээх сэвшээ салхи агь шарилжийн үл мэдэг үнэр авчирна. С.Эрдэнэ. Миний эх орон, миний тоонот., сэрүүн салхи (нэлээд жихүүн салхи) - Сэрүүн салхи сэр сэр үлээгээд, сэтгэл зүрх луг луг хөдлөөд... Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., тогтуун салхи (салхины хүч аядуу, намжуун), урин салхи (зөөлөн тааламжтай салхи), урьхан салхи (урин дулаан салхи) - Урин салхи салхилаад, ус газар гэсээд, хавар цаг болоод, харьсан шувуу ирнэ. Д.Равжаа. Зохиолын эмхэтгэл., улаан салхи (шороо тоос дэгдээсэн хүчтэй салхи)- Говьд үе үе улаан салхи гардаг. Яриа., халуун салхи (агаарын урсгал уулын бэлд бууснаас үүсэх хуурай, бүгчим салхи) - Хаврын халуун салхинд бие, хөсөг ядраад газар дөхөж өгөхгүй. С.Дашдэндэв. Улаан наран., хар салхи (ихэнхдээ далай, далайн эрэг орчмын газарт үүсдэг их хүчтэй хуй, салхи) - Агаар маш тогтуун, бүгчим байснаа гэв гэнэт хар салхи дэгдэв. Ж.Дамдин. Миний монгол., хуй салхи (хэсэгхэн газрыг хамран эрчилс‎эн агаарын хуйлрал) - Муусайн адасга, тостой даавуу тэргүүтнийг санаанд оромгүй өндөрт гаргасан хуй салхи нэг босон, нэг намдана. Л.Түдэв. Улаан долгион., *хуй салхи шиг (маш хурдан) - Тэгээд тэр өшит дайсан, Наранбаатарыг хуй салхи шиг хурдан давхихад нь онож буудаж чадаагүйдээ эргэлзэнэ. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., хулгай салхи (дулаан улиралд гэр байшингийн сүүдэр талын цонх, үүд хаяа, хатавчны завсраар үлээх сэрүүн салхи), хуурай салхи (гандуу газрын халуун, бүгчим салхи) - Үд хэвийхэд хуурай салхи тогтож улам ч халуу шатав. “Цог” сэтгүүл., хүйтэн салхи (дулааны хэм нь тухайн орны агаарын температураас доогуур байгаа салхи, биеийг дааруулж жихүүцүүлэх жин ихтэй салхи), хүчтэй салхи (салхины үлээлт хүчтэй) - Дангаагийн үнэгэн лоовуузыг нь хүчтэй салхи гэв гэнэт ирээд ар тийш нь аваад хамчхав. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., цагаан салхи (тогтуун зөөлөн, хуурай салхи) - Манай энд заримдаа цагаан салхи салхилна. Яриа., шар салхи (элсээр шуурсан салхи), ширүүн салхи (салхины үлээлт хүчтэй) - Тэгээд ширүүн салхи гармагц тэдний ноцоосон аргал салхинд хийсэж өвсийг шатаагаад түймэр гарчээ. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., эрүүл салхи (цэвэр сайхан агаар) - Хөдөө газрын эрүүл салхи сэнгэнэнэ. Д.Цэвэгмид. Зохиолын түүвэр., явган салхи (газрын хөрсөн дээгүүр үелзсэн хүч багатай салхи) - Явган салхи сэв сэв хийв. Д.Нямаа. Тэмээний нутаг., аясын салхи (сэтг‎элд нийцсэн зөөлөн салхи) - Аясын салхи голын дээгүүр үлээж байлаа. Д.Нямаа. Тэмээний нутаг., салхины урсгал (агаарын урсах хөдөлгөөн), салхины үл‎ээлт (салхины урсгал), салхины хүч (агаарын урсгалын эрч, ид чадал) - Салхины хүч улам ширүүсэн шуурга хөдлөв. Ж.Дамдин. Үймээний жил., салхины ам (хүчтэй салхи их‎ээр үлээдэг хавцал, жалга, хөндий газар) - Хорооных нь он шавыг тавьж зааж зурж өгөхгүй бол хүүхдүүд хаа хамаагүй салхины аман дээр барьчихаж магадгүй. Б.Догмид. Цэнхэрлэн харагдана., салхины х‎эмжүүр (салхины хүчийг х‎эмжих багаж хэрэгсэл), салхины чиглүүр (салхины урсгалын зүг чигийг тодорхойлох цаг уурын шинжилг‎ээний багаж), салхины хаалга (г‎эр байшин зэргийн давхар үүд), салхины халхавч (салхины хаалт), салхины хаалт (ямар н‎эгэн зүйлд салхи оруулахгүй х‎эм‎ээн хаалт болгож хийсэн зүйл), салхины хашлага (тариа, ногоог хүйт‎эн салхинаас хамгаалж барьсан хороо), салхины ая дагах (а. Салхины урсгалын дагуу өөрийн эрхгүй явах; б. [шилжс‎эн] Нийг‎‎эм, цаг үеийн байдлыг харж аль хүчт‎эйг нь аялдан дагах), салхин тээрэм (салхины хүчийг ашиглан хөдөлдөг тээрэм), салхин хүрд (салхины хүчээр эргэлддэг хүрд), салхин сэнс (салхины хүчээр эргэх сэнс), салхин хөдөлгүүр (салхины хүчийг ашиглан хөдлөх хөдөлгүүр) - Тэр салхин хөдөлгүүрээс цахилгаан авдаг. В.Лацис. Шинэ эргийн зүг., салхи босох (салхи гэнэт үүсэх), салхи дэгдэх (салхитай болох), салхи хөдлөх (салхи гарах) - Гэрт хүйтэн жавар хургаж салхи хөдлөн өрхний оосор туурга ороолгон дээвэр хөвсөлзөнө. “Цог” сэтгүүл., салхи гарах (салхи үүсэх), салхи салхилах (салхи хөдлөн аажмаар ширүүсэж эхлэх) - Гэрээ чиглээд явж байтал тэнгэр муухай болоод салхи салхилж бороо орж эхлэв. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., салхи сөрөх (салхи өгсөх), салхи өгсөх (салхины урсгалын эсрэг явах) - Гадаа ийм сайхан сэрүүн байсан юм уу? гэж хэлэн энгэрээ ярж шөнийн бүлээн салхи сөрж зогсов. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., салхи анчлах (а. Салхи сөрөх; б. Усан онгоцны далбааг салхины эсрэг зөрүүлэн өлгөж хөндлөн гулд зорчин явах), салхи дагах~салхи уруудах (салхины урсгал дагуу явах) - Сэнсний цагаан үүл нь салхиа даган нүүгээд холддог. Д.Равжаа. Зохиолын эмхэтгэл., салхи үймцэх (салхи үе үе ширүүнээр үлээж, шороо тоос бужигнах), салхи үелзэх (зөөлөн салхи үе үе үлээх), салхи намхрах (салхины хүч буурах), салхи намдах (салхины эрч бууран тогтуун болох) - Салхи намдаж нам гүм болох нь аадар бороо ойртон байгаагийн шинж. Ж.Дамдин. Үймээний жил., салхи тогтох (салхигүй тогтуун болох) - Гэрийн хаяаны шуудуугаар үер хоржигнон урсахад салхи тогтож намираа зөөлөн хур зүсрэн шаагилаа. Б.Догмид. Цэнхэрлэн харагдана., салхи сэвгэнэх (урьхан салхи үл мэдэг үлээх), салхи сэвэлзэх (зөөлөн салхины үе үе үлээх) - Галуу ганганалдаад л салхи сэвэлзээд л намар дуусаж өвөл болох дөхсөн бололтой. Л.Түдэв. Нүүдэл., салхи сэнгэнэх (сэрүүн салхи жаварлан үлээх), Задгай энгэрээр нь салхи сэнгэнээд сайхан аж. С.Лочин нар. Галтай залуу нас., салхи сэвэх (дэ‎вүүр зэрэг юмаар сэвж салхи гаргах) - Цамцныхаа захыг сэгсрэн салхи сэвэв. С.Эрдэнэ. Миний эх орон, миний тоонот., салхи сэрчигнэх (салхи модны навч намиаг хөдөлгөн үлээх) - Таана хөмүүл хэнзэлж, салхи сэрчигнэх тоолонгоор ханхийн үнэртэнэ. Ч.Алагсай. Алтайн зам., салхи тавих (салхи салхилах) - Шөнө салхи тавиад намайг гарч сурагчдын гэрийн оосор хошлонг чангалж явахад л юу ч мэдэгдээгүй юм. П.Хорлоо. Багш., салхи урих (а. Задын аргаар салхи хөдөлгөх; б. Өмнө зүгээс салхилж эхлэх), салхи исг‎эрэх (а. Агаарын давхаргад салхины урсгалын хурдан хөдөлгөөнөөс дуу авиа гарах; б. Хүчт‎эй салхины үл‎ээлтэд ямар н‎эг‎эн зүйл үрэлдэж дуу гарах), салхи сүүгэх (юмны оройгоор салхи хүчтэй исгэрэн шуугих), салхи сийгэх (салхи жавар нэвт үлээх), салхи нэвтрэх (гэр байшин зэргийн сиймхий завсраар салхи орох) - Далан цоорхой урцанд нь хавсарга салхи чөлөөтэй нэвтэрч, үнс тоос бужигнуулан хийсгэнэ. Б.Нямаа. Арандалынхан., салхи орох (салхи нэвтрэх), салхи лүвхийх (а. Халуун салхи ам хамраар орох; б. Халуун салхи үе үе үлээх), салхинд хийсэх (ямар н‎эгэн зүйл салхины аясаар хөдлөх) - Шанаа руу нь унжсан хэсэгхэн үс салхинд сэрвэлзэн хийсэж явав. П.Лувсанцэрэн. Хөдөөгийн дуун., салхи хөөрөгдөх (нүх сүв‎ээр салхи орж, гэрийн дээвэр зэргийг хөвсөлзүүл‎эн үлээх), Гэтэл хаяаг нь дарчихаар дээд тал нь хөөрөгдөн пөмбийж, түүгээр салхи хөөрөгдөн дэрвэнэ. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., салхи ширүүсэх (салхины хүч ‎улам н‎‎‎эм‎эгдэ‎х) - Тэнгэр бүрхэг, зүүн урдаасаа хүйтэвтэр салхитай, хааяа хааяа салхи ширүүсэн хоршооны хашааны ёроолоор шороо манарна. П.Лувсанцэрэн. Хөдөөгийн дуун., салхи эргэх (салхины урсгалын чиглэ‎‎л өөрчлөгдөх) - Салхи эргэхэд чононууд эрүүгээ хаг яг хийлгэн түрүүчийн шартай зэрэгцэн ирээд архирч гийнэв. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., салхи татуулах (а. Унаа т‎‎эрэг зэргийн өндөр хурдтай явах, давхих; б. Ямар н‎эгэн зүйл хажуугаар их хурдтай өнгөрө‎х), салхи цохих (а. Салхинд үлээгдэж сэвэгдэх - Өрхний доогуур орж ирж байгаа салхи лааг цохиж унтраалаа. Л.Содов. Хаврын нар; б. Ан амьтны салхиар үн‎эр сэрж мэдрэх; в. Хөлст‎‎эй бие салхинд сэвэгдэж өвчин олох) - Урьд өдөр нь халуудаад гадуур хувцсаа тайлчихсанаас салхи цохисон бололтой байв. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., салхинд цохиулах (салхи авч өвдөх, халуун хүйтэн харшсанаас амьсгалын дээд замын эрхтнүүдийн салст бүрхэвч улайж бие хямрах) - Алимаа болчимгүйдэж өчигдөр харих замдаа салхинд цохиулав уу яав. “Цог” сэтгүүл., салхи залгих (а. Хү‎йт‎‎эн агаар сорж зогьсох - Бэлчээртээ байгаа адууг ажиглахад тагнай татаж салхи залгих… зэрэг шинж тэмдгүүд илэрнэ. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага; б. [шилжс‎эн] Хариу хэл‎эх үггүй болтлоо бусдад гартах), салхи үнэрлэх (салхиар дамжуулан ямар нэгэн зүйлийн үнэр с‎эр‎эх, үнэрийг мэдрэх) - Нохойгоо тавьсанд хоёр нохой салхи үнэрлэнгүүт баруун өмнөх хэсэг ширэнгэ рүү давхин далд орлоо. Ж.Дамдин. Миний монгол., салхинд гарах (агаарт явах) - Ингэсгээд би хүүгээ салхинд гаргая гэж нөхөр нь өгүүлжээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт., салхинд тавих (юмыг агаарт гаргах), салхинд хатаах (нойтон зүйлийг салхинд тавьж эврээх) - Шүд хага ташим хүйтэн усаар нүүр гараа угааж салхинд хатаахад үнэхээр хавтай байв. С.Лочин нар. Галтай залуу нас., салхи үз‎эх (а. Далд байсан зүйл ил гарах; б. Гадуур гарах; в. [шилжс‎эн] Шинг‎эн мөр харахаар явах), салхи жавар [хоршоо] (жихүүн, хүйтэ‎н уур амьсгал) - Тийм учраас ч улаачийг даарч далдирч явахад би салхи жаврыг огт ажрахгүй явж билээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., салхи савир [хоршоо] (агаарын урсгал), салхи шуурга [хоршоо] (хур тунадастай холилдсон хүйтэн, ширүүн салхи) - Зарим малчин салхи шуургатай буюу өглөө эртийн жавартайд хот хороондоо май тавьж байна. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., нар салхи [хоршоо] (гэрэлт од болон агаарын хийн урсгал) - Нар салхи, цас бороонд тэр аялагчдын зүс царай дээл хувцас нэлээд аяншин ганджээ. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., хавсарга салхи [хоршоо] (хаврын хуурай, хүйтэн, хүчтэй салхи), салхин цэцэг [өвчин] (бүх бие хамарсан гүвдрүүт тууралт нь гурваас дөрөв хоногт өнгөц цэврүүт тууралт болж хувирдаг амьсгалын замын халдварт өвчин), салхин чийрэм цэцэг [ургамал] (үндсийг нь шороонд суулгахгүй сүүдэр газар өлгөж ус шүршин чийглэж байвал ургаж цэцэглэдэг, мөнх ногоон навчтай, цагаан шаравтар цэцэгтэй нэг зүйл ургамал), *салхи авах (а. Салхи цохих, хатгаа тусах; б. Ан амьтан ямар нэгэн юмны үнэрийг салхиар сэрж мэдрэх - Баавгай нүхнээсээ салхи авч манай хоёр нохой түүний содон үнэрээр тийнхүү хөөжээ. Ж.Дамдин. Миний монгол; в. Сэжиг авах), *салхи авахуулах (а. Салхинд цохиулах; б. Ямар нэгэн амьтанд сэжиг авахуулах; в. Нууцаар чимээлэх), *салхи барих (намар, хаврын улиралд мал салхи сөрөн бэлчээрлэх), *салхи бариулах (малыг салхи сөргүүлэн хариулах), *салхи шиг хурдан (маш хурдан) - Соотон соргог чихтэй, дуран шиг хурц хараатай, салхи шиг хурдан шаламгай амьтан байсан юм даа. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., *салхи татуулан зөрөх (ойшоох ч үгүй, үл тоосон байдалтай өнгөрөн гарах), *салхи хагалах (аливаа ажлыг эхлэх), *салхин хүрд мэт (хурдан, маш түргэн) - Өдөр сарын эргэх нь салхин хүрд мэт хурдан тул нүд цавчихын завсар Тайцу өсөж есөн настай болов. В.Инжаннаши. Хөх судар., *салхин дэвүүр шиг (хөнгөмсөг), *нар салхины бараа хараагүй (а. Гэрээс гарч үзээгүй; б. Олон хоног хоригдох; в. Ажил төрөл хийд‎эггүй, бие‎э оторлож сурсан), *салхи оруулах (ном зохиол з‎эрэг ямар нэг зүйлийг удтал үзэхгүй байж байгаад сөхөх, д‎э‎лгэх, онгойлгох) - Хэдэн бээрийн газраас эргэсэн морьд, хэрхэн чадал заан барианд орохыг хараад, хэдийний салхи оруулаагүй дэвтрээ эрхгүй нээж, хэлхээ хэдэн мөрийг бичмээр болов шүү. Н.Нямдорж. Уралдаан., *салхиар самнах (а. Үс гэзгээ салхинд сул хийсгэх; б. [шилжс‎эн] Аяыг нь харж, дураар нь байлгах), *салхиар далбаагаа хийсгэх (аяыг нь дагаж байгаад ажил хэргээ бүтээх), *салхи үзсэн намрын хамхуул (ямагт зугтаж, дийлэгдэж байдаг гэсэн санаа), *салхиар улаалуулах (маш хурдан, түргэн), *үйлийн салхи (үйлийн үр) - Хүчит нөхрийн эрхэнд үйлийн салхи буруудвал буянт сэтгэлийг санааны угт байгуул. Д.Равжаа. Зохиолын эмхэтгэл., *салхин доогуур нь гарамгүй (ойртомгүй, хавьтамгүй бузар муухай зүйл) - Адилтгахын Аюуш явна гэвэл салхин доогуур нь битгий гар гэж ярина даа. Б.Бааст. Сонин., *салхин дээр мөндөр (аюул зовлон давхар давхар тохиолдох хүнд хэцүү байдал), *хормойд нь салхи орох (гэр орондоо тогтож суухгүй дэмий тэнэх), *салхи борооны явдал (садар самуун явдал) - Мөнхтогтох нэр өгсөн тэр хүүгээ хэвлийдээ олсон цагаас эхлэн Амаржаргал… салхи борооны явдлыг тэвчиж… билээ. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., салхиар унаа хийж, саадгаар нөхөр хийх [зүйр цэцэн үг] (хэрэн тэнэж амьдрах гэсэн санаа), сайн нэр салхин хүлэгтэй [зүйр цэцэн үг] (сайн нэр мандах нь түргэн гэсэн санаа), салхитай өдөр шүхэр барихгүй, сартай шөнө дэн барихгүй [зүйр цэцэн үг] ( ноорхой муу гэрийг егөөдөж х‎элсэн үг), салхинд хийсмээр бие, сэтгэлд хатмаар зүс [зүйр цэцэн үг] (үзэсгэлэн төгөлдөр бие бялдартай гэсэн санаа), салхийг мориор хөөж сагсаар ус зөөх [зүйр цэцэн үг] (бүтэхгүй зүйлийн араас хөөцөлдөх, арга нь буруу бол ажил үйл хэзээ ч бүтэхгүй гэсэн санаа), салхины өмнө баганаа бэлтгэ, сайдын өмнө үгээ бэлтгэ [зүйр цэцэн үг] (бэлтгэлтэй бол бэрхшээл тулгарсан үед тэвдэхгүй гэсэн санаа), салхины сүүлд бороо, наадмын сүүлд хэрүүл [зүйр цэцэн үг] (тоглоом даадаггүй, наадаж наргиж чаддаггүй гэсэн санаа).

• бүлээн салхи - урин зөөлөн салхи
• жихүүн салхи - их хүйтэн биш ч жиндүү салхи
• зөөлөн салхи - аядуу болоод дулаан салхи
• зэврүүн салхи - тасхийм хүйтэн биш боловч жихүүн, хүйтэн салхи
• зэвэргэн салхи - нэлээд хүйтэвтэр салхи
• сэвшээ салхи - тааламжтай, урьхан, сайхан салхи
• сэрүүн салхи - нэлээд жихүүн салхи
• тогтуун салхи - салхины хүч аядуу, намжуун
• урин салхи - зөөлөн тааламжтай салхи
• урьхан салхи - урин дулаан салхи
... үргэлжлүүлэн харах ...
улаан салхи - шороо тоос дэгдээсэн хүчтэй салхи
халуун салхи - агаарын урсгал уулын бэлд бууснаас үүсэх хуурай, бүгчим салхи
хар салхи - ихэнхдээ далай, далайн эрэг орчмын газарт үүсдэг их хүчтэй хуй, салхи
хуй салхи - хэсэгхэн газрыг хамран эрчилсэн агаарын хуйлрал
хуй салхи шиг - маш хурдан
хулгай салхи - дулаан улиралд гэр байшингийн сүүдэр талын цонх, үүд хаяа, хатавчны завсраар үлээх сэрүүн салхи
хуурай салхи - гандуу газрын халуун, бүгчим салхи
хүйтэн салхи - дулааны хэм нь тухайн орны агаарын температураас доогуур байгаа салхи, биеийг дааруулж жихүүцүүлэх жин ихтэй салхи
хүчтэй салхи - салхины үлээлт хүчтэй
цагаан салхи - тогтуун зөөлөн, хуурай салхи
шар салхи - элсээр шуурсан салхи
ширүүн салхи - салхины үлээлт хүчтэй
эрүүл салхи - цэвэр сайхан агаар
явган салхи - газрын хөрсөн дээгүүр үелзсэн хүч багатай салхи
аясын салхи - сэтгэлд нийцсэн зөөлөн салхи
салхины урсгал - агаарын урсах хөдөлгөөн
салхины үлээлт - салхины урсгал
салхины хүч - агаарын урсгалын эрч, ид чадал
салхины ам - хүчтэй салхи ихээр үлээдэг хавцал, жалга, хөндий газар
салхины хэмжүүр - салхины хүчийг хэмжих багаж хэрэгсэл
салхины чиглүүр - салхины урсгалын зүг чигийг тодорхойлох цаг уурын шинжилгээний багаж
салхины хаалга - гэр байшин зэргийн давхар үүд
салхины халхавч - салхины хаалт
салхины хаалт - ямар нэгэн зүйлд салхи оруулахгүй хэмээн хашилт болгож хийсэн зүйл
салхины хашлага - тариа, ногоог хүйтэн салхинаас хамгаалж барьсан хороо
салхины ая дагах - а. Салхины урсгалын дагуу өөрийн эрхгүй явах; б. [шилжсэн] Нийгэм, цаг үеийн байдлыг харж аль хүчтэйг нь аялдан дагах
салхин тээрэм - салхины хүчийг ашиглан хөдөлдөг тээрэм
салхин хүрд - салхины хүчээр эргэлддэг хүрд
салхин сэнс - салхины хүчээр эргэх сэнс
салхин хөдөлгүүр - салхины хүчийг ашиглан хөдлөх хөдөлгүүр
салхи босох - салхи гэнэт үүсэх
салхи дэгдэх - салхитай болох
салхи хөдлөх - салхи гарах
салхи гарах - салхи үүсэх
салхи салхилах - салхи хөдлөн аажмаар ширүүсэж эхлэх
салхи сөрөх - салхи өгсөх
салхи өгсөх - салхины урсгалын эсрэг явах
салхи анчлах - а. Салхи сөрөх; б. Усан онгоцны далбааг салхины эсрэг зөрүүлэн өлгөж хөндлөн гулд зорчин явах
салхи дагах~салхи уруудах - салхины урсгал дагуу явах
салхи үймцэх - салхи үе үе ширүүнээр үлээж, шороо тоос бужигнах
салхи үелзэх - зөөлөн салхи үе үе үлээх
салхи намхрах - салхины хүч буурах
салхи намдах - салхины эрч бууран тогтуун болох
салхи тогтох - салхигүй тогтуун болох
салхи сэвгэнэх - урьхан салхи үл мэдэг үлээх
салхи сэвэлзэх - зөөлөн салхины үе үе үлээх
салхи сэнгэнэх - сэрүүн салхи жаварлан үлээх
салхи сэвэх - дэвүүр зэрэг юмаар сэвж салхи гаргах
салхи сэрчигнэх - салхи модны навч намиаг хөдөлгөн үлээх
салхи тавих - салхи салхилах
салхи урих - а. Задын аргаар салхи хөдөлгөх; б. Өмнө зүгээс салхилж эхлэх
салхи исгэрэх - а. Агаарын давхаргад салхины урсгалын хурдан хөдөлгөөнөөс дуу авиа гарах; б. Хүчтэй салхины үлээлтэд ямар нэгэн зүйл үрэлдэж дуу гарах
салхи сүүгэх - юмны оройгоор салхи хүчтэй исгэрэн шуугих
салхи сийгэх - салхи жавар нэвт үлээх
салхи нэвтрэх - гэр байшин зэргийн сиймхий завсраар салхи орох
салхи орох - салхи нэвтрэх
салхи лүвхийх - а. Халуун салхи ам хамраар орох; б. Халуун салхи үе үе үлээх
салхинд хийсэх - ямар нэгэн зүйл салхины аясаар хөдлөх
салхи хөөрөгдөх - нүх сүвээр салхи орж, гэрийн дээвэр зэргийг хөвсөлзүүлэн үлээх
салхи ширүүсэх - салхины хүч улам нэмэгдэх
салхи эргэх - салхины урсгалын чиглэл өөрчлөгдөх
салхи татуулах - а. Унаа тэрэг зэргийн өндөр хурдтай явах, давхих; б. Ямар нэгэн зүйл хажуугаар их хурдтай өнгөрөх
салхи цохих - а. Салхинд үлээгдэж сэвэгдэх - Өрхний доогуур орж ирж байгаа салхи лааг цохиж унтраалаа. Л.Содов. Хаврын нар; б. Ан амьтны салхиар үнэр сэрж мэдрэх; в. Хөлстэй бие салхинд сэвэгдэж өвчин олох
салхинд цохиулах - салхи авч өвдөх, халуун хүйтэн харшсанаас амьсгалын дээд замын эрхтнүүдийн салст бүрхэвч улайж бие хямрах
салхи залгих - а. Хүйтэн агаар сорж зогьсох - Бэлчээртээ байгаа адууг ажиглахад тагнай татаж салхи залгих зэрэг шинж тэмдгүүд илэрнэ. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага; б. [шилжсэн] Хариу хэлэх үггүй болтлоо бусдад гартах
салхи үнэрлэх - салхиар дамжуулан ямар нэгэн зүйлийн үнэр сэрэх, үнэрийг мэдрэх
салхинд гарах - агаарт явах
салхинд тавих - юмыг агаарт гаргах
салхинд хатаах - нойтон зүйлийг салхинд тавьж эврээх
салхи үзэх - а. Далд байсан зүйл ил гарах; б. Гадуур гарах; в. [шилжсэн] Шингэн мөр харахаар явах
салхи жавар - жихүүн, хүйтэн уур амьсгал
салхи савир - агаарын урсгал
салхи шуурга - хур тунадастай холилдсон хүйтэн, ширүүн салхи
нар салхи - гэрэлт од болон агаарын хийн урсгал
хавсарга салхи - хаврын хуурай, хүйтэн, хүчтэй салхи
салхин цэцэг - бүх бие хамарсан гүвдрүүт тууралт нь гурваас дөрөв хоногт өнгөц цэврүүт тууралт болж хувирдаг амьсгалын замын халдварт өвчин
салхин чийрэм цэцэг - үндсийг нь шороонд суулгахгүй сүүдэр газар өлгөж ус шүршин чийглэж байвал ургаж цэцэглэдэг, мөнх ногоон навчтай, цагаан шаравтар цэцэгтэй нэг зүйл ургамал
салхи авах - а. Салхи цохих, хатгаа тусах; б. Ан амьтан ямар нэгэн юмны үнэрийг салхиар сэрж мэдрэх - Баавгай нүхнээсээ салхи авч манай хоёр нохой түүний содон үнэрээр тийнхүү хөөжээ. Ж.Дамдин. Миний монгол; в. Сэжиг авах
салхи авхуулах - а. Салхинд цохиулах; б. Ямар нэгэн амьтанд сэжиг авахуулах; в. Нууцаар чимээлэх
салхи барих - намар, хаврын улиралд мал салхи сөрөн бэлчээрлэх
салхи бариулах - малыг салхи сөргүүлэн хариулах
салхи шиг хурдан - маш хурдан
салхи татуулан зөрөх - ойшоох ч үгүй, үл тоосон байдалтай өнгөрөн гарах
салхи хагалах - аливаа ажлыг эхлэх
салхин хүрд мэт - хурдан, маш түргэн
салхин дэвүүр шиг - хөнгөмсөг
нар салхины бараа хараагүй - а. Гэрээс гарч үзээгүй; б. Олон хоног хоригдох; в. Ажил төрөл хийдэггүй, биеэ оторлож сурсан
салхи оруулах - ном зохиол зэрэг ямар нэг зүйлийг удтал үзэхгүй байж байгаад сөхөх, дэлгэх, онгойлгох
салхиар самнах - а. Үс гэзгээ салхинд сул хийсгэх; б. [шилжсэн] Аяыг нь харж, дураар нь байлгах
салхиар далбаагаа хийсгэх - аяыг нь дагаж байгаад ажил хэргээ бүтээх
салхи үзсэн намрын хамхуул - ямагт зугтаж, дийлэгдэж байдаг гэсэн санаа
салхиар улаалуулах - маш хурдан, түргэн
үйлийн салхи - үйлийн үр
салхин доогуур нь гарамгүй - ойртомгүй, хавьтамгүй бузар муухай зүйл
салхин дээр мөндөр - аюул зовлон давхар давхар тохиолдох хүнд хэцүү байдал
хормойд нь салхи орох - гэр орондоо тогтож суухгүй дэмий тэнэх
салхи борооны явдал - садар самуун явдал
салхиар унаа хийж, саадгаар нөхөр хийх - хэрэн тэнэж амьдрах гэсэн санаа
сайн нэр салхин хүлэгтэй - сайн нэр мандах нь түргэн гэсэн санаа
салхитай өдөр шүхэр барихгүй, сартай шөнө дэн барихгүй - ноорхой муу гэрийг егөөдөж хэлсэн үг
салхинд хийсмээр бие, сэтгэлд хатмаар зүс - үзэсгэлэн төгөлдөр бие бялдартай гэсэн санаа
салхийг мориор хөөж сагсаар ус зөөх - бүтэхгүй зүйлийн араас хөөцөлдөх, арга нь буруу бол ажил үйл хэзээ ч бүтэхгүй гэсэн санаа
салхины өмнө баганаа бэлтгэ, сайдын өмнө үгээ бэлтгэ - бэлтгэлтэй бол бэрхшээл тулгарсан үед тэвдэхгүй гэсэн санаа
салхины сүүлд бороо, наадмын сүүлд хэрүүл - тоглоом даадаггүй, наадан наргиж чаддаггүй гэсэн санаа