1. Юм үзэгдлийг үгээр ялган тэмдэглэсэн нь: овог нэр (тухайн хүний эцгийн болон өөрийн дуудах үг), дэлгэрэнгүй...овог нэрийг асуух (өөрийн нь болон эцгийнх нэр хэн гэдгийг асуух) - Сөгдөөд нэр овгийг асуухуйд хөгшин хүмүүн өгүүлрүүн... Гурван улсын үлгэр., газар усны нэр (тухайн газар, усанд оноон өгсөн үг), нэрсийн жагсаалт (хүн болон бараа бүтээгдэхүүн зэргийн нэрийг цагаан толгойн дарааллаар бичсэн хүснэгт) - Би таны нэрийг тэтгэвэрт суугчдын нэрсийн жагсаалтад хэвээр байлгаж байна шүү. Л.Түдэв. Уулын үер., орлогын нэр (орсон зүйлийг бичсэн жагсаалт), сонины нэр (тухайн сонинд оноосон үг), оноосон нэр (бусдаас ялгаж тусгайлан өгсөн үг), хийсвэр нэр (бодит бус ухагдахуун илэрхийлэх үг), жинхэнэ нэр (а. Тухайн хүнийг төрөхөд нь өгсөн албан ёсны дуудах үг; б. [хэл шинжлэл] Хүн, амьтан, юм үзэгдэл хийгээд бодит тодорхой, ерөнхий хийсвэр аливаа ухагдахууныг заан илэрхийлэх үг), нэр томьёо (мэргэжлийн ухагдахууныг бүрэн дүүрэн илэрхийлэх дан үг болон нийлмэл үг) - …заримд нь нэр томьёо бий болоогүй, нэр өгөхөд хэцүү. Б.Ринчен. Марк Твений минь махыг нь идэж дээ., нэр төрөл [хоршоо] (ямар нэгэн зүйлийг бүлэглэн хуваасан нь);
2. Хүн, амьтанд оноож өгсөн дуудах үг -
дэлгэрэнгүй...Хэдэн өдрийн дараа оюутны сургууль дээр залуучуудын эвлэлийн үүр байгуулагдаж түүндээ Петр гэж нэр өгчээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., нэр бүхий (нэр дурдсан), нэр дурдсан (оноож өгсөн дуудах үг нь гарсан, нэр гарсан), нэр дурдсан хүмүүс (нэр гарсан хүмүүс), нэр зээлдэх (нэр зээлэх), нэр зээлэх (бусдад оноон өгсөн үгийг өөртөө завшин ашиглах), нэр мэдүүлэх (а. Нэрээ хэлж танилцуулах - Гэтэл шинэ танил нь олон бүсгүйчүүдэд балмагдан сүрдэж, бас бүрэг ичимхийдээ дийлэгдэн дөнгөж нэр усаа л мэдүүлжээ. Л.Түдэв. Нүүдэл; б. Ямар нэгэн ажил хэрэгт оролцохоор бүртгүүлэх), нэр цээрлэх (жинхэнэ нэрийг хэлэхгүй, ямар нэгэн нэрээр орлуулан нэрлэх), нэр хамтрах (ямар нэгэн зүйлийг хамт хийсэн хүмүүсийг дараалуулан бичих), нэр цохох (олны дотроос оноох, онцлон дуудах), нэр ташлах (нэр цохсон хүний дараа дэдлүүлэн нэрийг зааж оруулах), нэр дэвших (сонгуульд ажилд оролцохоор албан ёсоор мэдэгдэх), нэр дэвшүүлэх (сонгуульт ажилд оролцуулахаар нам болон ямар нэгэн байгууллагаас нэрийг нь тодорхойлон гаргах), нэрээ татах (аливаа албан тушаал болон сонгуульд нэр дэвшүүлснээ болих), нэрийн өмнөөс (төлөөнөөс) - Ард түмний нэрийн өмнөөс аугаа найрамдлын аянга ниргэж, ялсан армийн магнайн баяраас ялалтын нэр мандан гарсан юм. Д.Пүрэвдорж. Нар тойрсон зам., нутгийн ардынхаа нэрийн өмнөөс (нутаг усныхныгаа төлөөлөн), нэрийн хуудас (а. Овог нэр, хаягаа бичсэн жижиг хэрчмэл цаас; б. Тухайн хүн болон албан байгууллагыг төлөөлж чадахуйц шилдэг зүйл), нэрийн цэс (хүний нэрсийг дэс дараалан бүтээсэн бүртгэл), багын нэр (хүүхэд үед нь дууддаг байсан үг), нэр ус [хоршоо] (тухайн хүний овог нэр, харьяалал) - Тэр сурвалжлагч их л намбатайгаар нэр усаа хэлж танилцав. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., нэрийг мултлах [хуучирсан] (албан тушаалаас нь буулгах), журамд мэдүүлж нэрийг мултлах (зохих газарт албан ёсоор айлтган албан тушаалаас нь буулгах), *нэр нүүрээ барах (олонд хүндгүй болох, муу хэлэгдэх) - Намайг хүн тоохоо байлаа ч гэсэн хуруун чинээ ганц үрээ бодож нэр нүүрээ барах хэрэггүй л баймаар юм. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., *нэр муудах (олонд хүндгүй болох), *нэр хугарах (алдар нь муудах, олонд хүндгүй болох), нэхий бүтнээс нэр бүтэн дээр [зүйр цэцэн үг] (олонд хүндлэгдэн амьдрах хэрэгтэй гэсэн санаа), хүний газар нэр хугарахаар, өөрийн газар яс хугар [зүйр цэцэн үг] (харьд явахад нэр төр хамгийн чухал гэсэн санаа), хүн нэрээ, тогос өдөө [зүйр цэцэн үг] (нэр төрөө бодох нь чухал гэсэн санаа), аймхай хүн амиа аврахгүй, аальгүй хүн нэрээ аврахгүй [зүйр цэцэн үг] (ямар ч чадваргүй байх гэсэн санаа);
3. Алдар, дуурсгал:
нэр алдарших (алдар нь олон түмэнд түгэх),
нэр гутах (нэр гутрах),
дэлгэрэнгүй...нэр гутрах (нэр алдар нь доройтож муудах), нэрд гарах (нэр алдар нь нийтийн дотор товойж тодрох) - Дугарсүрэн бол биднийг толгойлж яваа энэ нутаг энэ хавийн нэрд гарсан анчин хүн. Ж.Дамдин. Миний Монгол., нэрд гарсан эрдэмтэн (алдартай эрдэмтэн), нэр муутай (нэр алдар нь гутаж доройтсон), нэр сайтай (олон түмэнд хүндтэй), нэр олох (а. Нэртэй болох, нэр алдар нь түгэх; б. [шилжсэн] Бусдад сайн хүн мэт харагдахыг хичээх), нэр харах (а. Нэрээ бодох; б. Нэр хүнд, алдар тушаалыг нь харгалзан ялгаварлах), нэр цэвэрлэх (нэр муудах болсон шалтгааныг олж цагаадах) - Лувсанпэрэнлэй тэр хурал дээр өөрийнхөө нэрийг цэвэрлэх гэж хамаг мэддэг чаддагаа шавхаж билээ. Л.Түдэв. Нүүдэл., нэрээ бодох (а. Нэр төрөө эрхэмлэн хайрлах; б. [шилжсэн] Нэрэлхэх); нэрээ хайрлах (нэр төрөө эрхэмлэх), нэр цагаатгах (нэр муудсан шалтгааныг олж холбогдох газрын шийдвэрээр нэр төрөө сэргээх), нэр ашиг [хоршоо] (нэр төр хөөцөлдөх сонирхол), алдар нэр~нэр алдар [хоршоо] (а. Тухайн хүнийг төрөхөд өгсөн дуудах үг; б. [шилжсэн] Олонд түмэнд үнэлэгдэх байдал) - Цэрэг зуун газар илүү урт явж хүрээлэн буухад сүр жавхлан, нэр алдар энэ газар их л алдаршив. В.Инжаннаши. Хөх судар., нэр алдар нь түгэх (алдар нь олонд түгэн тархах), нэр нөлөө [хоршоо] (нэр хүндтэй, бусдад нөлөөлж чадахуйц), нэр төр [хоршоо] (алдар хүнд), нэр сүр [хоршоо] (алдар цол, хүч чадал) - Өтгөс сайд, лам нар улсын нэр сүрийг өрнө зүгт өргөдгийн дээр Энх-Амгалан хааныг дорно зүгийн нэн их хаан гэж баруун далайн улсын дунд алдаршуулж байгаа нь таатай байжээ. Б.Ринчен. Гүнж., нэр хүнд [хоршоо] (олон түмэнд үнэлэгдэх байдал, алдар нэр), нэр цол [хоршоо] (а. Алдар, хэргэм зэрэг - Чингис богд чин сайдуудын мянган жилийн нэр цолыг өргөмжлөв. В.Инжаннаши. Хөх судар; б. [шилжсэн] Хоч), нэр цуу [хоршоо] (олон даяар магтагдаж дуурьссан алдар) - Үүнээс их нэр цуу өгөхийг Алтан хаан мэдтүгэй. Лу. Алтан товч., нэр хүндээ алдах (нэр нүүрээ барах), сайн нэрийг хүсэвч олдохгүй, муу нэрийг хусавч арилахгүй [зүйр цэцэн үг] (нэр сайтай болох бэрх, нэгэнт муу нэртэй болбол түүнээс салах бүр ч хэцүү гэсэн санаа), нэрийг бодвол хор, нүүрийг бодвол хир [зүйр цэцэн үг] (нэр ашиг, алдар хүндийн хойноос хэтэрхий хөөцөлдвөл эцэстээ муу үр дүнд хүрнэ гэсэн санаа);
4. Үйл явдлын ор мөр:
нэр хэмээх (зэмдэглэх, хагас дутуу гүйцэтгэх),
нэр зүүх (ажил хэргийг хагас дутуу хийн
дэлгэрэнгүй...оромдох) - Ном заасан нэр зүүнэ. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., нэр оролцох (а. Тухайн ажил хэрэг, явдлыг хийж гүйцэтгэхэд хамтран ажиллах; б. [шилжсэн] Нэр зүүх), ор нэрийн төдий хийх (хагас дутуу хийх, нэр зүүх), нэртэй цэцэг [ургамал] (шимтэй хөрс, сийрэг ой модон дотор ургадаг бут мод; үндэс навч нь эмд орно).
- овог нэр - тухайн хүний эцгийн болон өөрийн дуудах үг
- овог нэрийг асуух - өөрийн нь болон эцгийнх нэр хэн гэдгийг асуух
- газар усны нэр - тухайн газар, усанд оноон өгсөн үг
- нэрсийн жагсаалт - хүн болон бараа бүтээгдэхүүн зэргийн нэрийг цагаан толгойн дарааллаар бичсэн хүснэгт
- орлогын нэр - орсон зүйлийг бичсэн жагсаалт
- сонины нэр - тухайн сонинд оноосон үг
- оноосон нэр - бусдаас ялгаж тусгайлан өгсөн үг
- хийсвэр нэр - бодит бус ухагдахуун илэрхийлэх үг
- жинхэнэ нэр - а. Тухайн хүнийг төрөхөд нь өгсөн албан ёсны дуудах үг б. [хэл шинжлэл] Хүн, амьтан, юм үзэгдэл хийгээд бодит тодорхой, ерөнхий хийсвэр аливаа ухагдахууныг заан илэрхийлэх үг
- нэр томьёо - мэргэжлийн ухагдахууныг бүрэн дүүрэн илэрхийлэх дан үг болон нийлмэл үг
... үргэлжлүүлэн харах ...- нэр төрөл - ямар нэгэн зүйлийг бүлэглэн хуваасан нь
- нэр бүхий - нэр дурдсан
- нэр дурдсан - оноож өгсөн дуудах үг нь гарсан, нэр гарсан
- нэр дурдсан хүмүүс - нэр гарсан хүмүүс
- нэр зээлдэх - нэр зээлэх
- нэр зээлэх - бусдад оноон өгсөн үгийг өөртөө завшин ашиглах
- нэр мэдүүлэх - а. Нэрээ хэлж танилцуулах Гэтэл шинэ танил нь олон бүсгүйчүүдэд балмагдан сүрдэж, бас бүрэг ичимхийдээ дийлэгдэн дөнгөж нэр усаа л мэдүүлжээ. Л.Түдэв. Нүүдэл б. Ямар нэгэн ажил хэрэгт оролцохоор бүртгүүлэх
- нэр цээрлэх - жинхэнэ нэрийг хэлэхгүй, ямар нэгэн нэрээр орлуулан нэрлэх
- нэр хамтрах - ямар нэгэн зүйлийг хамт хийсэн хүмүүсийг дараалуулан бичих
- нэр цохох - олны дотроос оноох, онцлон дуудах
- нэр ташлах - нэр цохсон хүний дараа дэдлүүлэн нэрийг зааж оруулах
- нэр дэвших - сонгуульд ажилд оролцохоор албан ёсоор мэдэгдэх
- нэр дэвшүүлэх - сонгуульт ажилд оролцуулахаар нам болон ямар нэгэн байгууллагаас нэрийг нь тодорхойлон гаргах
- нэрээ татах - аливаа албан тушаал болон сонгуульд нэр дэвшүүлснээ болих
- нэрийн өмнөөс - төлөөнөөс
- нутгийн ардынхаа нэрийн өмнөөс - нутаг усныхныгаа төлөөлөн
- нэрийн хуудас - а. Овог нэр, хаягаа бичсэн жижиг хэрчмэл цаас б. Тухайн хүн болон албан байгууллагыг төлөөлж чадахуйц шилдэг зүйл
- нэрийн цэс - хүний нэрсийг дэс дараалан бүтээсэн бүртгэл
- багын нэр - хүүхэд үед нь дууддаг байсан үг
- нэр ус - тухайн хүний овог нэр, харьяалал
- нэрийг мултлах - албан тушаалаас нь буулгах
- журамд мэдүүлж нэрийг мултлах - зохих газарт албан ёсоор айлтган албан тушаалаас нь буулгах
- нэр нүүрээ барах - олонд хүндгүй болох, муу хэлэгдэх
- нэр муудах - олонд хүндгүй болох
- нэр хугарах - алдар нь муудах, олонд хүндгүй болох
- нэхий бүтнээс нэр бүтэн дээр - олонд хүндлэгдэн амьдрах хэрэгтэй гэсэн санаа
- хүний газар нэр хугарахаар өөрийн газар яс хугар - харьд явахад нэр төр хамгийн чухал гэсэн санаа
- хүн нэрээ тогос өдөө - нэр төрөө бодох нь чухал гэсэн санаа
- аймхай хүн амиа аврахгүй, аальгүй хүн нэрээ аврахгүй - ямар ч чадваргүй байх гэсэн санаа
- нэр алдарших - алдар нь олон түмэнд түгэх
- нэр гутах - нэр гутрах
- нэр гутрах - нэр алдар нь доройтож муудах
- нэрд гарах - нэр алдар нь нийтийн дотор товойж тодрох
- нэрд гарсан эрдэмтэн - алдартай эрдэмтэн
- нэр муутай - нэр алдар нь гутаж доройтсон
- нэр сайтай - олон түмэнд хүндтэй
- нэр олох - а. Нэртэй болох, нэр алдар нь түгэх б. [шилжсэн] Бусдад сайн хүн мэт харагдахыг хичээх
- нэр харах - а. Нэрээ бодох б. Нэр хүнд, алдар тушаалыг нь харгалзан ялгаварлах
- нэр цэвэрлэх - нэр муудах болсон шалтгааныг олж цагаадах
- нэрээ бодох - а. Нэр төрөө эрхэмлэн хайрлах б. [шилжсэн] Нэрэлхэх
- нэрээ хайрлах - нэр төрөө эрхэмлэх
- нэр цагаатгах - нэр муудсан шалтгааныг олж холбогдох газрын шийдвэрээр нэр төрөө сэргээх
- нэр ашиг - нэр төр хөөцөлдөх сонирхол
- алдар нэр~нэр алдар - а. Тухайн хүнийг төрөхөд өгсөн дуудах үг б. [шилжсэн] Олонд түмэнд үнэлэгдэх байдал
- нэр алдар нь түгэх - алдар нь олонд түгэн тархах
- нэр нөлөө - нэр хүндтэй, бусдад нөлөөлж чадахуйц
- нэр төр - алдар хүнд
- нэр сүр - алдар цол, хүч чадал
- нэр хүнд - олон түмэнд үнэлэгдэх байдал, алдар нэр
- нэр цол - а. Алдар, хэргэм зэрэг Чингис богд чин сайдуудын мянган жилийн нэр цолыг өргөмжлөв. В.Инжаннаши. Хөх судар б. [шилжсэн] Хоч
- нэр цуу - олон даяар магтагдаж дуурьссан алдар
- нэр хүндээ алдах - нэр нүүрээ барах
- сайн нэрийг хүсэвч олдохгүй, муу нэрийг хусавч арилахгүй - нэр сайтай болох бэрх, нэгэнт муу нэртэй болбол түүнээс салах бүр ч хэцүү гэсэн санаа
- нэрийг бодвол хор нүүрийг бодвол хир - нэр ашиг, алдар хүндийн хойноос хэтэрхий хөөцөлдвөл эцэстээ муу үр дүнд хүрнэ гэсэн санаа
- нэр хэмээх - зэмдэглэх, хагас дутуу гүйцэтгэх
- нэр зүүх - ажил хэргийг хагас дутуу хийн оромдох
- нэр оролцох - а. Тухайн ажил хэрэг, явдлыг хийж гүйцэтгэхэд хамтран ажиллах б. [шилжсэн] Нэр зүүх
- ор нэрийн төдий хийх - хагас дутуу хийх, нэр зүүх
- нэртэй цэцэг - шимтэй хөрс, сийрэг ой модон дотор ургадаг бут мод үндэс навч нь эмд орно
