ДЭЭС I  

1. Үс хялгас, олс зэргээр томж хийсэн оосор: дээс томох (ноос үсийг салгаж самчин түүдэг хийсний дэлгэрэнгүй...дараа баруун солгой эрч оруулан нийтгэх), дээс харайлах (а. Багачуудын тоглоом, хоёр хүн харайлан наадах; б. Өөрөө дээсний үзүүрээс барьж сэжин, өөрөө харайлж наадах), дээсэн дөрөө (а. Дээсээр томж хийсэн дөрөө - Нөгөө муу дээсэн дөрөө тасарч янгианыхаа бүүрэгнээс хальт шүүрээд биеэ татаж чадахгүй явж өглөө; б. Арай чарай гэж аргалж байгаа байдал), дээсэн дөрөөн дээр дэнжгэнэх [зүйр цэцэн үг] (дэнтэй дунтай, дөнгөн данган, яаж ч магадгүй болох) - Амьдрал маань ямар дээсэн дөрөөн дээр байгаа биш. П.Лувсанцэрэн. Уурлахад учир бий., аргамж дээс [хоршоо] (татлага дээс), олс дээс [хоршоо] (юм татаж чангалах, боож баглахад хэрэглэх олс болон хялгасан уяа хүлэг) - Нураах өглөөнөө хятад ажилчид тэр цамхаг дээр гарцгааж, энд тэндээс нь олс дээс татаж, зарим хөндлөвч зэргийг нь хөрөөдөн эхэлж байсан юм. Ч. Чимэд. Магеллан хаагуур гарсан бэ?., сур дээс [хоршоо] (малын арьс ширийг боловсруулан элдэж зүссэн хийгээд хялгас томж хийсэн, юм татаж чангалах, боож баглахад хэрэглэх уяа) - Данжаад нарын мухлагийн ёроолоор хуучин муу сайн хувцас элэнцийн үеийн чимэг зүүлт, сур дээс тэргүүтэн элдэв долоон юм хөглөрүүлсэн хүмүүс сууцгаажээ. С. Эрдэнэ. Халуун өдөр., татлага дээс [хоршоо] (ачаа бараа дарж бөхлөх оосор хүлэг), дээс хэдий урт боловч зангилаатай, зам хэдий хол боловч салаатай [зүйр цэцэн үг] (аливаа зүйлд эмх журам бий гэсэн санаа);

---

2. Бугуйл, цалам - Дээшээ нисэх гургуулд, дээс яаж хэрэглэнэ дээ. Дайралцаан;

---

3. Орж гарахыг хязгаарлан хорьсон тэмдэг: дээс татах (а. Гаднын хүн оруулахгүйн тулд хөл хорьсон тэмдэг болгож гэр хаалганы тус газар дэлгэрэнгүй...дээс уяж сунган тавих; б. Дээслэх), дээсэн тэмдэглэл (олс дээсээр утга санаа тэмдэглэн харилцах эртний дохионы бичиг),*хилийн дээс (хилийн торгон зааг) - Хүний нутгийн хилийн дээс тэгнэн хоргодон хоргодон мэлмэрч байхыг чинь хараад үнэнийг хэлэхэд харуусаж байлаа. С. Пүрэв. Онон.

---

• дээс томох - ноос үсийг салгаж самчин түүдэг хийсний дараа баруун солгой эрч оруулан нийтгэх
• дээс харайлах - а. Багачуудын тоглоом, хоёр хүн харайлан наадах; б. Өөрөө дээсний үзүүрээс барьж сэжин, өөрөө харайлж наадах
• дээсэн дөрөө - а. Дээсээр томж хийсэн дөрөө; б. Арай чарай гэж аргалж байгаа байдал
• дээсэн дөрөөн дээр дэнжгэнэх - дэнтэй дунтай, дөнгөн данган, яаж ч магадгүй болох
• аргамж дээс - татлага дээс
• олс дээс - юм татаж чангалах, боож баглахад хэрэглэх олс болон хялгасан уяа хүлэг
• сур дээс - малын арьс ширийг боловсруулан элдэж зүссэн хийгээд хялгас томж хийсэн, юм татаж чангалах, боож баглахад хэрэглэх уяа
• татлага дээс - ачаа бараа дарж бөхлөх оосор хүлэг
• дээс хэдий урт боловч зангилаатай, зам хэдий хол боловч салаатай - аливаа зүйлд эмх журам бий гэсэн санаа
• дээс татах - а. Гаднын хүн оруулахгүйн тулд хөл хорьсон тэмдэг болгож гэр хаалганы тус газар дээс уяж сунган тавих; б. Дээслэх
... үргэлжлүүлэн харах ...
дээсэн тэмдэглэл - олс дээсээр утга санаа тэмдэглэн харилцах эртний дохионы бичиг
хилийн дээс - хилийн торгон зааг

---

Ижил үг

ДЭЭС II

Холбогдох зураг одоогоор алга байна.