АЙРАГ
Ихэвчлэн гүүний сүүг хөрөнгөлөн исгэсэн ундаа: айраг бүлэх (хөхүүр, саванд буй айргийг бүлүүрээр дэлгэрэнгүй...
- айраг бүлэх - хөхүүр, саванд буй айргийг бүлүүрээр цохилон хутгах
- айраг исгэх - айраг хийх
- айргийн архад - айраг агуулах арьсан сав
- айргийн бүлүүр - айраг бүлж исгэхэд хэрэглэх урт иштэй, гурваас дөрвөн нүх бүхий дугуй модон хэрэгсэл
- айргийн хөрөнгө - айраг исгэхэд зориулсан үүсвэр хөрөнгө
- айргийн хөхүүр - айраг хийх, хараа бүхий томхон ширэн сав
- айргийн эмнэлэг - айргаар эмчлэх сувиллын газар
- айраг архи~архи айраг - согтууруулах ундаа
- айраг идээ - идээ ундаа
- айраг исэг - айраг ... үргэлжлүүлэн харах ...
Өроөбооуьуоуоуоуьуоуоуьлёоёьөтөоөоб
Орсон хүн үхэх болно
Ууж хэрэглэх зориулалтаар сүүг исгэж боловсруулсаныг "айраг" гэнэ. Төв монголд айрагны эртний сонгодог чанар, заншил сайтар хадгалагдаж үлджээ. "Ай-" хэмээх үндэс бүхий үг болов уу. Аймаг, айл, ай сав буюу нэг төрөлд нэгтгэж болгосон буюу нэгтгэсэнийг хэлж байж болох. Маш эртний үндэстэй байх боломжтой. Түрэг гарвалт ард түмнүүд дотор заримдаа айргийг "айраан" гэж хэлнэ. Исэг, Айраг, Цэгээ гэдэг үгс бол нэг зүйлийн тухай өөр нэршил юм. Айрагны гол, дэлгэрэнгүй төрөл бол гүүний айраг юм.
Гүүний айраг. Кумыс. Айран
Айраг гэдэг үг нь исэглэх, холих найруулах гэсэн утгатай. Айраглах гэж үг бий. "Дотор айраглах" гэж гэдэс дотор эвгүйцэж хольж мушгирахыг хэлнэ. Айрагийг эрт үедээ Исэг гэж нэрлэж байсан ба мөн Цэгээ гэдэг байжээ. Гүүний айраг бол айрагны хамгийн гол сонгодог төрөл юм. Мөн үүнийг гүүний айраг хэмээн үхэр, тэмээний айрагаас ялгаж хэлэх явдал зарим нутагт бий. Айраг нь хэд хэдэн янз боловч гүүний айраг нь угтаа "жинхэнэ" айраг юм. Үүнтэй маргах хүн үгүй. Гүүний айраг бол хээрийн бэлчээр, ус сайт газарт сайн амттайгаар боловсордог малын гаралтай дарс юм. Айраг нь говь ба уулархаг хангайд төдийлөн сайн боловсордоггүй сул ба хатуу амттай байх бөгөөд цаг уур, бэлчээрийн нөлөөнөөс ийнхүү өөрчлөгддөг. Тиймээс хээрийн бүсэд гүүний сүүгээр боловсруулж буй нь айрагны хамгийн гол чухалд тооцогддог. Айрагны соёл гэвэл адууны соёлын нэг бүрэлдэхүүн хэсэг юм.
Адуутай бол айрагтай
Айраг гэдэг үг нь исэглэх, холих найруулах гэсэн утгатай. Айрагийг эрт үедээ Исэг гэж нэрлэж байсан ба мөн Цэгээ гэдэг байжээ. Гүүний айраг бол айрагны хамгийн гол сонгодог төрөл юм. Мөн үүнийг гүүний айраг хэмээн үхэр, тэмээний айрагаас ялгаж хэлэх явдал зарим нутагт бий. Айраг нь хэд хэдэн янз боловч гүүний айраг нь угтаа "жинхэнэ" айраг юм. Үүнтэй маргах хүн үгүй. Гүүний айраг бол хээрийн бэлчээр, ус сайт газарт сайн сайтай боловсруулах боломжтой малын гаралтай дарс юм. Харин энэ айраг нь говь ба уулархаг хангайд төдийлөн сайн боловсордоггүй сул ба хатуу амттай байх бөгөөд цаг уур, бэлчээрийн нөлөөнөөс ийнхүү өөрчлөгддөг. Тиймээс хээрийн бүсэд гүүний сүүгээр боловсруулж буй нь айрагны хамгийн гол чухалд тооцогддог. Айрагны соёл гэвэл адууны соёлын нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг нь
Адуутай бол айрагтай
гүүний айргийг эрт дээр үеэс цэгээ гэж нэрлэдэг байжээ. орчин үед айраг гэж нэрийдэх болсон төдийгүй зөвхөн гүүний айргийг айраг, бусдыг нь айраг биш гэж үздэг болсон нь маш том төөрөгдөл бөгөөд монгол хэл соёлоосоо гажсан хэрэг юм.
Тайлбар нэмсэн танд баярлалаа.
Зарим хүмүүс айргийг зөвхөн гүүний саамаар хийдэг гэсэн буруу ойлголттой байдаг. Бог малын, үнээний, ингэний сүүг хөрөнгөлөн исгэж айраг хийдэг бөгөөд богийн, үхрийн, ингэний айраг гэж нэрлэдэг. Гүүний айрагнаас бусад айргийг буцалгаж (чанаж) цагаа болгоод түүнийгээ шүүж ааруул хурууд хийдэг. Хэрэв цагаандаа гүүний айраг хольж ааруул хийвэл түүнийгээ бэсрэгний ааруул гэдэг. Ингэний айргийг зарим хүмүүс ингэний хоормог,ингэний ундаа гэж ярих нь бий. Энэ нь буруу нэршил юм. Учир нь хоормог гэдэг нь богийн исгэлэн айраг таргийг болсон сүүгээр шингэлж хутгасныг хэлдэг. Айраг, хоормог, тараг, буцалгаа гэх мэт нэршил нь тухайн цагаан идээг боловсруулж байгаа технологийн ялгааг илэрхийлсэн байдаг.
