I
(амьтан)
1. Бугынхан овгийн, олон салаа эвэртэй хос туруут, хөхтөн, хэвэгч амьтны ерөнхий нэр: буга урамдах дэлгэрэнгүй...(бугын эр нь орооны цагтаа уриадан дуугарах), буга хүрээлэх (зун цагт буга сүрэглэх), бугын цусан эвэр (хавар хуучин эвэр нь унаж, шинээр бүрэлдэн ургаж буй эвэр), бугын ясан эвэр (бугын намар, өвөл, хаврын эвэр), дайр буга (эр буга), тураг буга (бие гүйцсэн том буга), цаа буга (бугынхан овгийн нэгэн төрөл, эр эм хоёул эвэртэй нэг зүйл буга; буган цаа), хойдын буга (цаа буга), цөх буга (гурван настай эр буга), шоо буга (бие бага, өнгө улаавтархан, толботой цоохор зүстэй нэгэн зүйл буга), буга согоо [хоршоо] (бугын эр эм хамтдаа) - Будант уулыг авлам та, буга согоог алам та. Лувсанданзан. Алтан товч., өндрөөс буга урамдахад өлөнгөөс согоо гарах [оньсого] (тэнгэр дуугарч бороо орох), буга гөрөөс булгаа мартдаггүй, болжмор шувуу бургасаа мартдаггүй [зүйр цэцэн үг] (хүний ач тусыг мартаж болохгүй гэсэн санаа);
2. Буга дуураймал, буган дүрст; бугын зүстэй:
буган чулуу (буган дүрстэй чулуу),
буган хөшөө (буган дүрстэй
дэлгэрэнгүй...хөшөө), буган халиун (бугын зүстэй) - Хурдан хүлгийн уралдаанд Сэлэнгэ Товхон ханы буган халиун түрүүлсэн. Ж.Дамдин. Үймээний жил., буга сар (буриадад арван хоёрдугаар сарыг ингэж нэрлэнэ), уулын бугыг үзээд унасан бухаа хаях [зүйр цэцэн үг] (дэмий юманд сэтгэл татагдан өөрийнхөө юмыг огоорон хаях гэсэн санаа), бугын буталж [ургамал] (уулын таг, сарьдаг, ой тайгад ургадаг хаг; бугын хөвд), бугын зогдор [ургамал] (өндөр уулын хажуугаар ургадаг, навч нь баахан хатуу, хоёр миллиметр орчим өргөн, ногоовтор олон наст өвс), бугын туурай [ургамал] (уулын гуу жалга, хад чулууны завсарт ургадаг навч нь өндгөлжин дугариг, өргөн, цэцгийн хэлтэс тав, цайвар ногоон буюу боровтор, олон наст эмийн өвс), бугын эм [ургамал] (уул хээр талын ой модны доторх сүүдэрлэг чийгтэй газар ургадаг, иш нь ширүүн үстэй, навч нь өндгөлжин зууван, жижиг цагаан цэцэг бүхий олон наст өвс).
- буга урамдах - бугын эр нь орооны цагтаа уриадан дуугарах
- буга хүрээлэх - зун цагт буга сүрэглэх
- бугын цусан эвэр - хавар хуучин эвэр нь унаж, шинээр бүрэлдэн ургаж буй эвэр
- бугын ясан эвэр - бугын намар, өвөл, хаврын эвэр
- дайр буга - эр буга
- тураг буга - бие гүйцсэн том буга
- цаа буга - бугынхан овгийн нэгэн төрөл, эр эм хоёул эвэртэй нэг зүйл буга буган цаа
- хойдын буга - цаа буга
- цөх буга - гурван настай эр буга
- шоо буга - бие бага, өнгө улаавтархан, толботой цоохор зүстэй нэгэн зүйл буга
... үргэлжлүүлэн харах ...- буга согоо - бугын эр эм хамтдаа
- өндрөөс буга урамдахад өлөнгөөс согоо гарах - тэнгэр дуугарч бороо орох
- буга гөрөөс булгаа мартдаггүй, болжмор шувуу бургасаа мартдаггүй - хүний ач тусыг мартаж болохгүй гэсэн санаа
- буган чулуу - буган дүрстэй чулуу
- буган хөшөө - буган дүрстэй хөшөө
- буган халиун - бугын зүстэй
- буга сар - буриадад арван хоёрдугаар сарыг ингэж нэрлэнэ
- уулын бугыг үзээд унасан бухаа хаях - дэмий юманд сэтгэл татагдан өөрийнхөө юмыг огоорон хаях гэсэн санаа
- бугын буталж - уулын таг, сарьдаг, ой тайгад ургадаг хаг бугын хөвд
- бугын зогдор - өндөр уулын хажуугаар ургадаг, навч нь баахан хатуу, хоёр миллиметр орчим өргөн, ногоовтор олон наст өвс
- бугын туурай - уулын гуу жалга, хад чулууны завсарт ургадаг навч нь өндгөлжин дугариг, өргөн, цэцгийн хэлтэс тав, цайвар ногоон буюу боровтор, олон наст эмийн өвс
- бугын эм - уул хээр талын ой модны доторх сүүдэрлэг чийгтэй газар ургадаг, иш нь ширүүн үстэй, навч нь өндгөлжин зууван, жижиг цагаан цэцэг бүхий олон наст өвс
Ижил үг
