I
1. Ойрын эсрэг утга: алс, зайтай, бөглүүдэлгэрэнгүй... - Иш, Дэжид минь хүүхэд шиг юм ярих юм. Энэ хөгшин морь тэр хол газар яаж хүрэх вэ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хол шидэх (нэлээд зайтай шидэх), хол юманд одох (а. Алс газар явах; б. [шилжсэн] Нас барах, үхэх), холын харалган (хол юмыг муу хардаг, ойр юмыг сайн хардаг хараа муудах хэлбэр), холын хэмжигч (газар орон дээр шууд хэмжилт хийхгүйгээр тухайн объект хүртэлх зайг тодорхойлох багаж), холоос харах (алсаас харах), ертөнцийн гурван хол [аман зохиол (өлссөн хүнд өдөр хол, эв муутад нөхөр хол, эцсэн моринд газар хол), холын төрөл (үе сунжирсан хамаатан садан), алс хол [хоршоо] (нэлээд зайдуу, ойр биш) - Энэ газар манай орныг адилтгаваас тэнгэр газар мэт хол алс болой. В.Инжаннаши. Улаан үүлний нулимс., хол ойр [хоршоо] (а. Өөр хоорондын зай их болон бага байх нь; б. Газар бүр) - Хол ойрын улс иргэн энд хуран цэнгэтүгэй. ААЗ., хол хөндий [хоршоо] (а. Орон зайн хувьд ойр биш; б. Дотно биш) - Дэжид хадмуудтайгаа айл саахалт яваа улсыг хараад заримдаа атаархах авч хол хөндий байгаа нь юүхэн хээхэн дээр үглэж яншаад байхгүй амарч юм шиг санагддаг байлаа. Д.Батбаяр. Цахилж яваа гөрөөс., *холоос чулуу шидэх (холоос муу юм хийх), хол аян хөөвөл морины тамирыг мэднэ, хоног өдөр туулбал хүний чанарыг мэднэ [зүйр цэцэн үг] (хүний сайн муу нь яваандаа мэдэгддэг гэсэн санаа), хол байх ус хоолой хатахад тусгүй [хууч] (хэдий сайн ч, дав дээр тус болохгүй зүйл хэрэггүй гэсэн санаа), холоос эрэхээр хотноосоо эр [зүйр цэцэн үг] (үйл хэргийг өөрийн хүч бололцоог дайчлан хийх гэсэн санаа), холын алтан малгайтаас ойрын өвсөн малгайт дээр [зүйр цэцэн үг] (а. Таньж мэдээгүй хол байгаа сайхан зүйлээс хэдий муу ч дассан сурсан юм дээр; б. Хэдий сайн ч дав дээр тус болохгүй зүйл хэрэггүй гэсэн санаа), холын бурхнаас ойрын чөтгөр дээр [зүйр цэцэн үг] (холын алтан малгайтаас ойрын өвсөн малгайт дээр гэсэнтэй ойролцоо утгатай);
2. Илүү, давуу, юмсын хавьгүй зөрөөтэй байдал:
хол дутуу (хавьгүй дутуу, хамаагүй дутуу) -
дэлгэрэнгүй... Манжуудаас хүн зэвсэг хоёроор хол дутуу боловч Галдан хан гарцаагүй ирэх үхлээс айсангүй. Б.Догмид. Хөх тэнгэрийн зарлиг., хол зузаан (илүү их зузаан), түүнээс хол их (түүнээс нэлээд их), чамаас хол хурдан (чамаас илүү хурдан);
3. [шилжсэн] Алсын ирээдүй, хожмын цаг:
холыг харах (алсыг харах, хэтийн явдлыг үнэн зөв таамаглан бодох, зөгнөх),
дэлгэрэнгүй... холын бодлого (ирээдүйн үйл явдлыг төлөвлөн бодох санаа, алсын бодлого), *хол хэвтэх (хэрхэвч үгүй, яасан ч үгүй) - Гэтэл чи энэ төрд юу хийж өглөө. Дайсны өөдөөс ганц удаа буу дуугаргасан уу? Хол хэвтэнэ. Л.Түдэв. Уулын үер., хол хойд [хоршоо] (хожмын цаг) - Бүгд хол хойдын цагт эвээ олж тогтохыг бодно. А.Дашням. Оюун билгийн ордны ойллого., холыг бодохгүй бол ойрд зовно [зүйр цэцэн үг](холч ухаан эрхэм гэсэн санаа), холыг бодохгүй ходоодоо бодох [зүйр цэцэн үг] (нүдний өмнөх жаахан өнгө, ашигт хууртах гэсэн санаа).
Ижил үг
