I
(амьтан)
1. Үс сайхан, зүс улаавтар, нохойн намын, хөхөөр өсөх нэгэн зүйл араатан: үнэг хайчлах (төрөөд дэлгэрэнгүй...удаагүй байгаа хүүхдэд эсгий үнэг хайчилж дом хийх), мэхт үнэг (Ардын аман зохиолд үнэгийг арга мэх ихтэй амьтан хэмээн өгүүлдэг) - Мэхт үнэг сүүлээрээ хуурах. ААЗ., *үнэг гүйцэх (ихэд өлсөх) - Өлсөх гэдэг үнэг гүйцэх боллоо. Хоол өг гэж нэг цэрэг олны дундаас урагшлан гарлаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *үнэг шинших юмгүй (хов хоосон, ядуу), *үнэг шиг мартамхай (амархан мартдаг зантай), *үнэгний нүд залгих (унтахаа болих) - Чи чинь үнэгний нүд залгичихсан юм шиг унтахаа бүр мартчихаа юу. Ч.Лодойдамба. Итгэж болно., *үнэгний сүүлээр даллах (хуурах, мэхлэх, залилах), *үнэгний сүүлээр гуядах (залилах, мэхлэх), үнэг үсэндээ хүн үгэндээ үхнэ [зүйр цэцэн үг] (үгээ цэнэж байх, үгээ бодолтой хэлж байх гэсэн санаа), үнэг сүүлээрээ хууравч үйл лай төөргөөрөө ирдэг [зүйр цэцэн үг] (хийсэн үйлээс бултах газаргүй гэсэн санаа), арслан үнэгний чуулганд үзэсгэлэнгүй [зүйр цэцэн үг] (тохиромжгүй газар байх, зэрэг зиндаа нийлэхгүй байх гэсэн санаа);
2. Үнэг шиг:
үнэгэн заль (үнэг мэт заль, үнэг шиг зальтай),
үнэгэн зоо (морины шинжийн нэр; толгой бяцхан, шувуун
дэлгэрэнгүй...хошуутай, хүзүү урт, үүрсэх дуу их, бие нарийн хавирга матаастай, үнэгэн чихтэй, нүд бүлтгэр, хазгай амтай, дөрвөн хөл чанга, үргэлж толгойгоороо дохилж бөхийн шогшиж явах, жижиг гишгэдэлтэй, шүдний үзүүр дөрвөлжин, нарийн судастай гэх мэт), үнэгэн харц (зальтай харц);
3. Үнэгний арьсаар хийсэн:
үнэгэн лоовууз (үнэгний арьсаар хийсэн нэгэн төрлийн малгай).
- үнэг хайчлах - төрөөд удаагүй байгаа хүүхдэд эсгий үнэг хайчилж дом хийх
- мэхт үнэг - Ардын аман зохиолд үнэгийг арга мэх ихтэй амьтан хэмээн өгүүлдэг
- үнэг гүйцэх - ихэд өлсөх
- үнэг шинших юмгүй - хов хоосон, ядуу
- үнэг шиг мартамхай - амархан мартдаг зантай
- үнэгний нүд залгих - унтахаа болих
- үнэгний сүүлээр даллах - хуурах, мэхлэх, залилах
- үнэгний сүүлээр гуядах - залилах, мэхлэх
- үнэг үсэндээ хүн үгэндээ үхнэ - үгээ цэнэж байх, үгээ бодолтой хэлж байх гэсэн санаа
- үнэг сүүлээрээ хууравч үйл лай төөргөөрөө ирдэг - хийсэн үйлээс бултах газаргүй гэсэн санаа
... үргэлжлүүлэн харах ...- арслан үнэгний чуулганд үзэсгэлэнгүй - тохиромжгүй газар байх, зэрэг зиндаа нийлэхгүй байх гэсэн санаа
- үнэгэн заль - үнэг мэт заль, үнэг шиг зальтай
- үнэгэн зоо - морины шинжийн нэр толгой бяцхан, шувуун хошуутай, хүзүү урт, үүрсэх дуу их, бие нарийн хавирга матаастай, үнэгэн чихтэй, нүд бүлтгэр, хазгай амтай, дөрвөн хөл чанга, үргэлж толгойгоороо дохилж бөхийн шогшиж явах, жижиг гишгэдэлтэй, шүдний үзүүр дөрвөлжин, нарийн судастай гэх мэт
- үнэгэн харц - зальтай харц
- үнэгэн лоовууз - үнэгний арьсаар хийсэн нэгэн төрлийн малгай
Ижил үг
