I
1. Эргэн тойрны орчноос онцгойрон ялгарч, оргил, нуруу хэлбэрээр хоёр зуун метрээс дээш өргөгдсөн газрын гадарга - дэлгэрэнгүй...Үнэхээр би уул үзэв. Үзэх үзэхдээ хэзээ ч мартаж боломгүй үлгэрийн сайхан уул үзэв. Миний үзсэн тэр уулын хормойд тэнгэр дуусдаг юм билээ. Д.Нямаа. Тэмээний нутаг., уул завсарлах (үүрээр тэнгэр, уул ялгаварлан үзэгдэх үе), уул зүй (өндөрлөг, хотгор зэрэг гадаргын янз бүрийн элементийг тодорхойлж тэдгээрийн гарал үүслийг үл харгалзан гадаад шинж байдлаар нь ангилах ухаан), уул наадах (агаарын нөлөөгөөр уулан дээр хий дүрс үзэгдэх), уул хөндийн салхи (уул нуруу, уулс хоорондын хотгорын харилцан адилгүй халалт /хөрөлт/-аас шалтгаалан үүсэн орон нутгийн салхи), уулын ажил (газрын хэвлий, ашигт малтмалыг олборлож анхдагч боловсруулалт хийх иж бүрэн явц), уулын бие (уулын их бие хэсэг), уулын бэл (уулын доод хэсэг) - Хажуугийн мөрнийг туулан гарч, өмнөд уулын бэлд хүрвэл, залуу ногоо сая гарч, бүхний уулын биеийг хилэн мэт бүрхжээ. Д.Нацагдорж. Хаврын сайн өдөр., уулын даралт (уулын малталтын нөлөөгөөр уулын малталт, цооног, тулах цулын орчимд буй уулын чулуулгийн хүчний үйлчлэлийн бөөгнөрөл), уулын дэнж (өгөршил, гулсалттай уялдан үүссэн ойн дээд захаас дээш уулын хажууд байдаг тэгш талбай), уулын зураа (уулын дээд хэсгээс буусан нарийн гуу), уулын онь ~ уулын оноо (уулын багахан сэтэрхий), уулын оргил (а. Уулын шовх орой хэсэг; б. Уул нурууд хийгээд тарамцгийн хамгийн өндөр хэсэг), уулын орой (уулын толгойн хэсэг), уулын өвөр (уулын энгэр), уулын өвчин (агаар мандал дахь хүчилтөрөгчийн зохист даралт буурснаас бие махбодод үүсэх өөрчлөлт), уулын нахид (уулын хяр, нурууны хэсэгхэн хотгор газар), уулын нураа (уулын хажуугийн нуранги асга чулуутай хэсэг газар), уулын суга (уулын хоёр хажуугийн хонхор хэсэг), уулын таг (уулын аглаг орой), уулын тохой (уулын булан хэсэг), уулын уур амьсгал (хүрээлэн байгаа тал газраас агаар мандлын даралт, агаарын температураар бага, нарны цацрагийн хэмжээ болон голдуу уулын хөндийн салхитайгаараа ялгагдах уур амьсгал), уулын хавцал (уулын завсар байх гүн жалга), уулын хамар (уулын хянга ирмэг), уулын хажуу (уулын хормойноос орой хүртэлх ташуу хэсэг), уулын хаяа (уулын хормойн төгсгөл хэсэг), уулын хошуу (уулын шувтрах үзүүр хэсэг), уулын хөмсөг (уулын дээд хэсэг дэх өнгийсөн хүнхэр хэсэг), уулын хөмхий (уулын хөмсөгний доорх хүнхэр хэсэг), уулын хөтөл (уулын хамар дахь нахиу газар, оноо), уулын хөндий (уул хоорондын үргэлжилсэн тавиу газар), уулын хэц (уулын хажуугийн огцом ирмэг бүхий хянга хэсэг), уулын хяр (уул нурууны үргэлжилсэн ирмэг, зоо), уулын гол (хад чулуурхаг, цочмог хэвгий голдрилтой, урсгалын хурд ихтэй хавчиг хөндийн гол), уулын цохилт (уулын ажлын явагдаж буй орчинд асар их хэмжээний даралт бий болсноос агшин зуурын хугацаанд уулын малталт руу агаарын цохилт үүсэн чулуулаг, ашигт малтмал хүчтэй бутран цацагдах гамшиг), уулын чулуулаг (химийн болон эрдсийн бүтцээр биеэ дааж газрын давхарга үүсгэж, байгалийн цогцолбор эрдсээс бүрдсэн геологийн биет), уулын шил (уулын хөтөл, оноо), уулын энгэр (уулын наран тусах тал), уулын ээвэр (уулын энгэрийн нар сайн тусах газар), оорцог уул (ганц өнчин уул), ширээ уул (оройн хэсэг нь ширээ шиг тэгшхэн уул); уул даваа [хоршоо] (уул болон түүнийг давах хэсэг) - Уул даваа бөглөсөн уйтан даваа хөшүүрдсэн нэг баатар хэвтэхийг үзэв. Бум-Эрдэнэ., уул нуруу [хоршоо] (тодорхой хажуу, хяр бүхий сунаж тогтсон гадаргын томоохон гүдгэр) - Тэр хөх царайт нь уул нуруу давж одов. ААЗ., уул тайга [хоршоо] (а. Үргэлжилсэн их уул модтой газар; б. Алс хязгаар газар) - Олсон зөөсөн улс чинь уул тайга бүр тархам за. Алтан товч., уул тал [хоршоо] (газрын гадаргын дээш товойж гарсан өндөрлөг хэсэг болон тэгш уудам хэсэг) - Уул талыг халхалсан үүл манан байна хө. ААЗ., уул овоо [хоршоо] (уул болон түүний тахилгын зүйл), уул гол ~ уул ус [хоршоо] (нутаг орны байдал, усны хангамж) - Уул голын ойр суусан нь уул шугуйд нуун далдалж цэргийн хөлөөс зайлна. В.Инжаннаши. Хөх судар., уул уурхай [хоршоо] (а. Уулын гүнд байх ашигт малтмал; б. Уулын үйлдвэрлэл), уул уурхайн аж үйлдвэр (ашигт малтмалыг хайх, олборлох болон анхан шатны боловсруулалт хийж хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зэрэг дэд бүтэцтэй цогцолбор бүрэлдэхүүнтэй салбар), уул хад [хоршоо] (уулын чулуулаг хэсэг), уул толгод [хоршоо] (газрын гадаргын том, жижиг овгор товгор хэсэг), *уулыг сэтэртэл харах (маш удаан хүлээх), уулын буга ч үгүй, унасан бух ч үгүй [зүйр цэцэн үг] (юу ч үгүй хоцрох гэсэн санаа) - Ийм хоосон бодол яаж бүтэх вэ. Уулын буга ч үгүй, унасан бух ч үгүй болох бий. Ховдог сувдаг хүн ийм болдог жамтай. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., ууланд орой, усанд эрэг [зүйр цэцэн үг] (юм хэмжээ хязгаартай гэсэн санаа) - Хатан минь ууланд орой, усанд эрэг, дээлэнд зах, улсад хаан байх ёстой. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., уулын аав [цээр] (чоно) - Уулын аав минь булжин соёогоо цааш нь булган сүүлээ нааш нь. ААЗ., уулын чимэг мод, улсын чимэг эрдэмтэн [зүйр цэцэн үг] (уул усаа хайрлан хамгаалах, эрдэмтэн мэргэдээ дээдлэх гэсэн санаа), уул морийг зовооно, уур биеийг зовооно [зүйр цэцэн үг] (уужуу тайван ухаанаар бүхнийг зохицуулах гэсэн санаа), уул үзэх нүдгүй, уушги даах шүдгүй [зүйр цэцэн үг] (а. Юу ч чадахгүй; б. Ихэд хөгширсөн гэсэн санаа), ууланд байгаа адуу үргэхэд, уяанд байгаа илжиг үргэх [зүйр цэцэн үг] (бусдыг дуурайх, салбадай болох гэсэн санаа), ууланд бар тоглоход, уяан дээр илжиг соохолзох [зүйр цэцэн үг] (хэрээ мэдэхгүй онгирох гэсэн санаа), шоргоолж бага боловч уул нүхэлдэг [зүйр цэцэн үг] (юмыг бага гэж басах хэрэггүй, цөхрөлтгүй оролдлого амжилтад хүргэдэг гэх мэт санаа), уулын ногоодой бялзуухай [амьтан] (хөхөөний хэр биетэй, нүдний зовхиос хоолойд хүртэл хоёр зурвас хар чандартай, толгой болон хүзүү ногоон, ар хөх, сүүл бараавтархан нэгэн зүйл бялзуухай), уулын шаазгай [амьтан] (шаазгайтай адил болоод багахан, толгой хар, цагаан сэвхтэй, сүүл урт, сүрэглэн нисдэг, уул шугуйд үлэмж байдаг шувуу), уулын цайн цэцэг [ургамал] (иш өндөр, богино адилгүй, навч цайны навч адил, цэцэг зүйл бүрийн өнгөтэй, улаан нь эрхэм сайн гэнэ);
2. Долоогийн тооны ёгт нэр.
- уул завсарлах - үүрээр тэнгэр, уул ялгаварлан үзэгдэх үе
- уул зүй - өндөрлөг, хотгор зэрэг гадаргын янз бүрийн элементийг тодорхойлж тэдгээрийн гарал үүслийг үл харгалзан гадаад шинж байдлаар нь ангилах ухаан
- уул наадах - агаарын нөлөөгөөр уулан дээр хий дүрс үзэгдэх
- уул хөндийн салхи - уул нуруу, уулс хоорондын хотгорын харилцан адилгүй халалт /хөрөлт/-аас шалтгаалан үүсэн орон нутгийн салхи
- уулын ажил - газрын хэвлий, ашигт малтмалыг олборлож анхдагч боловсруулалт хийх иж бүрэн явц
- уулын бие - уулын их бие хэсэг
- уулын бэл - уулын доод хэсэг
- уулын даралт - уулын малталтын нөлөөгөөр уулын малталт, цооног, тулах цулын орчимд буй уулын чулуулгийн хүчний үйлчлэлийн бөөгнөрөл
- уулын дэнж - өгөршил, гулсалттай уялдан үүссэн ойн дээд захаас дээш уулын хажууд байдаг тэгш талбай
- уулын зураа - уулын дээд хэсгээс буусан нарийн гуу
... үргэлжлүүлэн харах ...- уулын онь уулын оноо - уулын багахан сэтэрхий
- уулын оргил - а. Уулын шовх орой хэсэг; б. Уул нурууд хийгээд тарамцгийн хамгийн өндөр хэсэг
- уулын орой - уулын толгойн хэсэг
- уулын өвөр - уулын энгэр
- уулын өвчин - агаар мандал дахь хүчилтөрөгчийн зохист даралт буурснаас бие махбодод үүсэх өөрчлөлт
- уулын нахид - уулын хяр, нурууны хэсэгхэн хотгор газар
- уулын нураа - уулын хажуугийн нуранги асга чулуутай хэсэг газар
- уулын суга - уулын хоёр хажуугийн хонхор хэсэг
- уулын таг - уулын аглаг орой
- уулын тохой - уулын булан хэсэг
- уулын уур амьсгал - хүрээлэн байгаа тал газраас агаар мандлын даралт, агаарын температураар бага, нарны цацрагийн хэмжээ болон голдуу уулын хөндийн салхитайгаараа ялгагдах уур амьсгал
- уулын хавцал - уулын завсар байх гүн жалга
- уулын хамар - уулын хянга ирмэг
- уулын хажуу - уулын хормойноос орой хүртэлх ташуу хэсэг
- уулын хаяа - уулын хормойн төгсгөл хэсэг
- уулын хошуу - уулын шувтрах үзүүр хэсэг
- уулын хөмсөг - уулын дээд хэсэг дэх өнгийсөн хүнхэр хэсэг
- уулын хөмхий - уулын хөмсөгний доорх хүнхэр хэсэг
- уулын хөтөл - уулын хамар дахь нахиу газар, оноо
- уулын хөндий - уул хоорондын үргэлжилсэн тавиу газар
- уулын хэц - уулын хажуугийн огцом ирмэг бүхий хянга хэсэг
- уулын хяр - уул нурууны үргэлжилсэн ирмэг, зоо
- уулын гол - хад чулуурхаг, цочмог хэвгий голдрилтой, урсгалын хурд ихтэй хавчиг хөндийн гол
- уулын цохилт - уулын ажлын явагдаж буй орчинд асар их хэмжээний даралт бий болсноос агшин зуурын хугацаанд уулын малталт руу агаарын цохилт үүсэн чулуулаг, ашигт малтмал хүчтэй бутран цацагдах гамшиг
- уулын чулуулаг - химийн болон эрдсийн бүтцээр биеэ дааж газрын давхарга үүсгэж, байгалийн цогцолбор эрдсээс бүрдсэн геологийн биет
- уулын шил - уулын хөтөл, оноо
- уулын энгэр - уулын наран тусах тал
- уулын ээвэр - уулын энгэрийн нар сайн тусах газар
- оорцог уул - ганц өнчин уул
- ширээ уул - оройн хэсэг нь ширээ шиг тэгшхэн уул
- уул даваа - уул болон түүнийг давах хэсэг
- уул нуруу - тодорхой хажуу, хяр бүхий сунаж тогтсон гадаргын томоохон гүдгэр
- уул тайга - а. Үргэлжилсэн их уул модтой газар; б. Алс хязгаар газар
- уул овоо - уул болон түүний тахилгын зүйл
- уул гол уул ус - нутаг орны байдал, усны хангамж
- уул уурхай - а. Уулын гүнд байх ашигт малтмал; б. Уулын үйлдвэрлэл
- уул уурхайн аж үйлдвэр - ашигт малтмалыг хайх, олборлох болон анхан шатны боловсруулалт хийж хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зэрэг дэд бүтэцтэй цогцолбор бүрэлдэхүүнтэй салбар
- уул хад - уулын чулуулаг хэсэг
- уул толгод - газрын гадаргын том, жижиг овгор товгор хэсэг
- уулыг сэтэртэл харах - маш удаан хүлээх
- уулын буга ч үгүй унасан бух ч үгүй - юу ч үгүй хоцрох гэсэн санаа
- ууланд орой усанд эрэг - юм хэмжээ хязгаартай гэсэн санаа
- уулын аав - чоно
- уулын чимэг мод улсын чимэг эрдэмтэн - уул усаа хайрлан хамгаалах, эрдэмтэн мэргэдээ дээдлэх гэсэн санаа
- уул морийг зовооно уур биеийг зовооно - уужуу тайван ухаанаар бүхнийг зохицуулах гэсэн санаа
- уул үзэх нүдгүй уушги даах шүдгүй - а. Юу ч чадахгүй; б. Ихэд хөгширсөн гэсэн санаа
- ууланд байгаа адуу үргэхэд уяанд байгаа илжиг үргэх - бусдыг дуурайх, салбадай болох гэсэн санаа
- ууланд бар тоглоход уяан дээр илжиг соохолзох - хэрээ мэдэхгүй онгирох гэсэн санаа
- шоргоолж бага боловч уул нүхэлдэг - юмыг бага гэж басах хэрэггүй, цөхрөлтгүй оролдлого амжилтад хүргэдэг гэх мэт санаа
- уулын ногоодой бялзуухай - хөхөөний хэр биетэй, нүдний зовхиос хоолойд хүртэл хоёр зурвас хар чандартай, толгой болон хүзүү ногоон, ар хөх, сүүл бараавтархан нэгэн зүйл бялзуухай
- уулын шаазгай - шаазгайтай адил болоод багахан, толгой хар, цагаан сэвхтэй, сүүл урт, сүрэглэн нисдэг, уул шугуйд үлэмж байдаг шувуу
- уулын цайн цэцэг - иш өндөр, богино адилгүй, навч цайны навч адил, цэцэг зүйл бүрийн өнгөтэй, улаан нь эрхэм сайн гэнэ
Ижил үг
