II  

1. Юмны байдал төлөв, чиг хандал: газрын ая (газрын байдал) - дэлгэрэнгүй...Газрын аяар ийшээ тийшээ урсавч, гадаад далайд нийлэх нэгийг хүснэ. Д.Равжаа. Зохиолын эмхэтгэл., салхины ая (салхины чиг), цагийн ая (тухайн үеийн нөхцөл байдал);

---

2. Юмны арга эв, зүй зохис: ая засах (эв засах, тал засах), ая таарах (үйл явдлын зүй зохистой үе таарах), дэлгэрэнгүй...ая тал (а. Чиг байдал; б. Янз байдал), аяыг нь даах (тухайн зүйл юмыг тэсвэрлэх), аяыг нь олох (арга эв, байдлыг нь олох), аяыг нь харах (а. Юмны зүй зохистой цагийг харзнах; б. Хүний ааш аягт нийцүүлэхийг хичээх), ая дүй [хоршоо] (эв дүй), ая зан [хоршоо] (а. Уламжилж хэвшсэн заншил төрх - Багш ламын ая занг нь хэзээний андахгүй. А.Дашням. Өлзийнарангийн өчил; б. Ажил үйл; в. Сонин сайхан, мэдээ занги), ая зүй [хоршоо] (эв зүй, зохис) - Эрхбиш ая зүйг нь олж, өө сэв эрэхгүйгээр хариу тавих хэрэгтэй. Ж.Боккаччо. Декамерон., ая тав [хоршоо] (тохь тух), ая тал [хоршоо] (хүний байр байдал, хандлага) - Хүний ая тал олохдоо чи тааруухан шүү. А.Дашням. Хүрэндэлтийн хүүхэн., ая тал засах (зусардах, бялдуучлах, хүний байр байдалд тохируулах), ая эв [хоршоо] (эв дүй) - Залуу хүн хэрнээ юмны ая эвийг аятайхан олж хүнээр ажил хийлгэж дөнгөөд байдаг. С.Лочин нар. Галтай залуу нас., аяыг нь олж ялгаад, гуяыг нь сэмхэн чимхэх [зүйр цэцэн үг] (учир ухааныг нь олж, зорьсон бодсоноо үйлдэх);

---

3. Дур зорго - Тийнхүү улс улсын зан суртлын аяыг дагаж, улс улсын бичиг судар ч өөр өөр. В.Инжаннаши. Хөх дэлгэрэнгүй...судар., аяар нь байлгах (дураар нь байлгах, зоргоор нь байлгах), аяар нь байх (зоргоор нь байх, дураар нь байх), аянд нь орхих (зоргонд нь орхих, дураар нь орхих), ая зөнд нь (байдал дуранд нь) - Тэмээг бэлчээхдээ ая зөнд нь орхивол, хандсан зүгтээ явж, өөрийнхөө зоргоор цувдаг юм. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., аяыг нь дагаж, аягыг нь өнгийх [зүйр цэцэн үг] (бусдын санааг дагах гэсэн санаа);

---

4. Нийц: ая муутай (зүй зохис нийцгүй), ая ханьгүй (бусадтай нийцэхгүй этгээд зантай), дэлгэрэнгүй...ая тух [хоршоо] (а. Тав тух; б. Тухайн үйлийг хийх, бүтэх завшаан тохиол), *гарын ая даах (хүнд бэрхийг давах, тэсвэрлэх чадвартай байх).

---

• аяыг нь харах - а. Юмны зүй зохистой цагийг харзнах; б. Хүний ааш аягт нийцүүлэхийг хичээх
• газрын ая - газрын байдал
• салхины ая - салхины чиг
• цагийн ая - тухайн үеийн нөхцөл байдал
• ая засах - эв засах, тал засах
• ая таарах - үйл явдлын зүй зохистой үе таарах
• аяыг нь даах - тухайн зүйл юмыг тэсвэрлэх
• аяыг нь олох - арга эв, байдлыг нь олох
• ая дүй - эв дүй
• ая зан - а. Уламжилж хэвшсэн заншил төрх - Багш ламын ая занг нь хэзээний андахгүй. А.Дашням. Өлзийнарангийн өчил; б. Ажил үйл; в. Сонин сайхан, мэдээ занги
... үргэлжлүүлэн харах ...
ая зүй - эв зүй
ая тав - тохь тух
ая тал - а. Чиг байдал; б. Янз байдал
ая тал засах - зусардах, бялдуучлах, хүний байр байдалд тохируулах
ая эв - эв дүй
аяыг нь олж ялгаад гуяыг нь сэмхэн чимхэх - учир ухааныг нь олж, зорьсон бодсоноо үйлдэх
аяар нь байлгах - дураар нь байлгах, зоргоор нь байлгах
аяар нь байх - зоргоор нь байх, дураар нь байх
аянд нь орхих - зоргонд нь орхих, дураар нь орхих
ая зөнд нь - байдал дуранд нь
аяыг нь дагаж аягыг нь өнгийх - айлын янзаар байж хоол ундыг нь ууж идэх гэсэн санаа
ая муутай - зүй зохис нийцгүй
ая ханьгүй - бусадтай нийцэхгүй этгээд зантай
ая тух - а. Тав тух; б. Тухайн үйлийг хийх, бүтэх завшаан тохиол
гарын ая даах - хүнд бэрхийг давах, тэсвэрлэх чадвартай байх

---

Ижил үг

Холбогдох зураг одоогоор алга байна.