II (гүн ухаан)  

Байгаль, нийгэм, сэтгэхүйн хөгжлийн бодит хууль, зүй тогтлыг нийгмийн практик үйл ажиллагаа, туршлагад тулгуурлан дэлгэрэнгүй...хөгжил хөдөлгөөнд нь тусган боловсруулж нэгтгэн дүгнэсэн үйл ажиллагаа: эш онол (үндсэн үзэл сургаал), шинэ онол (шинжлэх ухааны аль нэг салбарт шинэ ойлголт ухагдахуун бий болгох) - Шинэ онол гаргах гэж оюутан шиг мөрөөддөг цаг маань өнгөрсөн баймаар... юм. С.Эрдэнэ. Миний эх орон-миний тоонот., онол дагах~онол баримтлах (хэн нэгний гаргасан сургаал, саналыг баримтлан дагах), арга онол [хоршоо] (тухайн ажлыг хийж гүйцэтгэх барил болон баримтлах сургаал, үзэл), онол мэдэл [хоршоо] (юмс үзэгдлийн талаар шинжлэх ухааны үндэстэйгээр нэгтгэн дүгнэх чадвар), онол ухаан [хоршоо] (байгаль, ертөнц хийгээд нийгэм, сэтгэхүйн тухай мэдлэгийн системт дүгнэлт), онол санал [хоршоо] (тухайн зүйлийн талаарх санаа бодол) - Тэдгээр онол саналын мөн чанарыг мэдэхгүйдээ… бачимдана. В.Инжаннаши. Хөх судар., үзэл онол [хоршоо] (шинжлэх ухааны ерөнхий зарчим, практик үйл ажиллагаанд тулгуурлан боловсруулж нэгтгэн дүгнэсэн байгаль, нийгэм, сэтгэхүйн хөгжлийн тухай тогтсон номлол).

• эш онол - үндсэн үзэл сургаал
• шинэ онол - шинжлэх ухааны аль нэг салбарт шинэ ойлголт ухагдахуун бий болгох
• онол дагах~онол баримтлах - хэн нэгний гаргасан сургаал, саналыг баримтлан дагах
• арга онол - тухайн ажлыг хийж гүйцэтгэх барил болон баримтлах сургаал, үзэл
• онол мэдэл - юмс үзэгдлийн талаар шинжлэх ухааны үндэстэйгээр нэгтгэн дүгнэх чадвар
• онол ухаан - байгаль, ертөнц хийгээд нийгэм, сэтгэхүйн тухай мэдлэгийн системт дүгнэлт
• онол санал - тухайн зүйлийн талаарх санаа бодол
• үзэл онол - шинжлэх ухааны ерөнхий зарчим, практик үйл ажиллагаанд тулгуурлан боловсруулж нэгтгэн дүгнэсэн байгаль, нийгэм, сэтгэхүйн хөгжлийн тухай тогтсон номлол