1. Нүүдэлчдийн амьдралын эх сурвалж болсон өвсөн тэжээлт, гаршуулан өсгөдөг таван төрлийн хөхтөн амьтдын ерөнхий нэр: дэлгэрэнгүй...таван хошуу мал (хонь, ямаа, үхэр, адуу, тэмээ) - Таван хошуу мал, тал дүүрэн бүрхсэн газар. Д.Нацагдорж. Бүрэн түүвэр., бог мал (хонь, ямаа), бод мал (адуу, үхэр, тэмээ) - Бод мал гэж манай ардууд бие овор нь бог малаас ялгаатайг “бод” гэдэг монгол үгийнхээ утгыг ухааран хэрэглэжээ. Б.Ринчен. Сандо амбан., богино хөлийн мал (бог мал) - Өвөл богино хөлийн малын бэлчээрийг их нөөцөлбөл зохино. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., урт хөлийн мал (бод мал), халуун хошуутай мал (хонь, адуу), хүйтэн хошуутай мал (тэмээ, ямаа, үхэр), малын бэлчээр (мал идээшлэх газар), малын тэжээл (малд өгөхөөр бэлтгэсэн өвс хадлан, дарш зэрэг зүйлс), малын хашаа (малыг хүйтэн сэрүүнээс хамгаалан барьсан байгууламж), амины мал (хувийн мал) - Миний амины мал хөрөнгийг яах бол? Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., нийгмийн мал (нэгдэл, улсад нийгэмчилсэн мал), тэжээвэр мал (гахай, шувуу болон таван хошуу малыг хамруулсан ерөнхий нэр), мал аж ахуй (таван хошуу малыг өсгөн үржүүлэх, адуулан маллах ажлыг голлон эрхэлсэн салбар), мал аж ахуйн орон (мал аж ахуйг голлон хөгжүүлдэг улс орон), мал бааз (улсын бэлтгэлийн малыг хүлээн авах газар), мал тариалангийн ажил (мал ба тариалан хосолсон ажил), мал оторлох (малыг өвс бэлчээр сайтай алс газар хариулан маллах, таргалуулах) - Малыг отроор таргалуулах нь сайн байдаг. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос., мал сувайрах (хээлтэгч мал төллөхгүй жил өнжих), мал төллөх (малын үр төлөө гаргах) - Мал төллөж эхлэх үеэр ирэв. “Цог” сэтгүүл; мал тэвээрэх (ядарч, доройтсон мал тэнхэрч таргалах) - Бэлчээрээр мал тэвээрэх нь хурдан байдаг. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага; мал туувар (а. Малаа туун явах алсын нүүдэл; б. Улсын бэлтгэлийн малыг мал баазад хүргэхээр тууварлан явах нь), мал туугч (улсын бэлтгэлийн мал тууварлан явагч), мал зүйн ухаан (мал, амьтны биологи, аж ахуйн онцлог, үржүүлэг, тэжээллэг, маллагааны онол, ашиглах, засан сайжруулах зарчим, арга барилыг судлах ухаан), мал эмнэлэг (малын өвчин эмгэгийг эмчлэх, сэргийлэх газар), мал эмнэлгийн ухаан (малын өвчнийг судлах, эмчлэх, сэргийлэх тухай шинжлэх ухаан), малын эмч (мал эмнэлгийн ухаанд мэргэшсэн хүн), малын ашиг шим (малын үс ноос, мах сүү, арьс шир зэрэг), малын зах (мал худалдаалах газар), мал тооллого (малын тоо толгойг гаргах, бүртгэх үйл), мал тооллогын комисс (мал тоолохоор томилогдсон хүмүүс); мал маллагаа [хоршоо] (мал маллах ажиллагаа) - Мал маллагааны ажлыг сайжруулжээ. Ж.Самбуу. Өдөр тутмын санамж., мал адгуус [хоршоо] (мал амьтан) - Мал адгуус мэт дэмий юу л чалчина. В.Инжаннаши. Хөх судар., мал амьтан [хоршоо] (тэжээвэр болон зэрлэг амьтан), мал сүрэг [хоршоо] (гэрийн тэжээмэл мал болон түүний бүл), хонь мал [хоршоо] (а. Хонь голлосон бусад мал; б. Таван хошуу мал), адуу мал [хоршоо] (а. Адуу голлосон бусад мал; б. Таван хошуу мал) - Миний шангийн агт морь, мал адууг чи даруй тавчлан олов хэмээн замд алдаршуул. В.Инжаннаши. Хөх судар., үнээ мал [хоршоо] (үнээ голлосон бусад мал), үхэр мал [хоршоо] (а. Үхэр голлосон мал; б. Таван хошуу мал), мал хар [хоршоо] (мал, хөрөнгө), мал хөрөнгө [хоршоо] (өмч, хөрөнгө), хадаасны мал [хуучирсан] (тогтоож өгсөн тооноос илүү гарган бэлтгэсэн албаны мал), *малд нүдтэй (мал зүсэлж танихдаа сайн, гярхай), *мал болох (хэт их согтох), *мал гаргах (а. Мал нядлах; б. Малыг хашаа байрнаас гаргах), *мал хүүлэх (бусдын малыг залилж завших), *мал ятгах (малыг бэлчээрт нь тогтоох), *мал малын захтай (таван хошуу малын аль аль нь цөөнгүй байдаг сүрэгтэй), газар гишгэх малгүй, ган хийх нохойгүй [зүйр цэцэн үг] (ядуу зүдүү амьдрах) - Газар гишгэх малгүй, ган хийх нохойгүй хэвтэж яаж амьдрах вэ? О.Цэндсүрэн. Халуун салхи., мал дагавал ам тосодно [зүйр цэцэн үг] (мал малласан хүн малынхаа ашиг шимийг хүртэн амьдрах гэсэн санаа), мал гэвэл хойшоо, мах гэвэл урагшаа [зүйр цэцэн үг] (а. Ажилд хойрго, залхуу хүн гэсэн санаа; б. Зүгээр сууж бэлэн юм идэх гэсэн хүн гэсэн санаа), мал эзнээ дуурайдаг, малгай толгойгоо дуурайдаг [зүйр цэцэн үг] (аливаа бүхэн орчноо даган өөрчлөгддөг гэсэн санаа), мал муугаа сэжнэ, малгай толгойгоо дарна [зүйр цэцэн үг] (дээрэлхүү зан гаргах гэсэн санаа);
2. [шилжсэн.] Бусдыг мал мэт үзэн доромжлох үг -
Үхсэн малнууд та нарыг хүйс тэмтэрнэ! С.Эрдэнэ. Хонгорзул.
- таван хошуу мал - хонь, ямаа, үхэр, адуу, тэмээ
- бог мал - хонь, ямаа
- бод мал - адуу, үхэр, тэмээ
- богино хөлийн мал - гэрийн ойр бэлчдэг бог мал
- урт хөлийн мал - бод мал
- халуун хошуутай мал - хонь, адуу
- хүйтэн хошуутай мал - тэмээ, ямаа, үхэр
- малын бэлчээр - мал идээшлэх газар
- малын тэжээл - малд өгөхөөр бэлтгэсэн өвс хадлан, дарш зэрэг зүйлс
- малын хашаа - малыг хүйтэн сэрүүнээс хамгаалан барьсан байгууламж
... үргэлжлүүлэн харах ...- амины мал - хувийн мал
- нийгмийн мал - нэгдэл, улсад нийгэмчилсэн мал
- тэжээвэр мал - гахай, шувуу болон таван хошуу малыг хамруулсан ерөнхий нэр
- мал аж ахуй - таван хошуу малыг өсгөн үржүүлэх, адуулан маллах ажлыг голлон эрхэлсэн салбар
- мал аж ахуйн орон - мал аж ахуйг голлон хөгжүүлдэг улс орон
- мал бааз - улсын бэлтгэлийн малыг хүлээн авах газар
- мал тариалангийн ажил - мал ба тариалан хосолсон ажил
- мал оторлох - малыг өвс бэлчээр сайтай алс газар хариулан маллах, таргалуулах
- мал сувайрах - хээлтэгч мал төллөхгүй жил өнжих
- мал төллөх - мал үр төлөө гаргах
- мал тэвээрэх - ядарч, доройтсон мал тэнхэрч таргалах
- мал туувар - а. Малаа туун явах алсын нүүдэл; б. Улсын бэлтгэлийн малыг мал баазад хүргэхээр тууварлан явах нь
- мал туугч - улсын бэлтгэлийн мал тууварлан явагч
- мал зүйн ухаан - мал, амьтны биологи, аж ахуйн онцлог, үржүүлэг, тэжээллэг, маллагааны онол, ашиглах, засан сайжруулах зарчим, арга барилыг судлах ухаан
- мал эмнэлэг - малын өвчин эмгэгийг эмчлэх, сэргийлэх газар
- мал эмнэлгийн ухаан - малын өвчнийг судлах, эмчлэх, сэргийлэх тухай шинжлэх ухаан
- малын эмч - мал эмнэлгийн ухаанд мэргэшсэн хүн
- малын ашиг шим - малын үс ноос, мах сүү, арьс шир зэрэг
- малын зах - мал худалдаалах газар
- мал тооллого - малын тоо толгойг гаргах, бүртгэх үйл
- мал тооллогын комисс - мал тоолохоор томилогдсон хүмүүс
- мал маллагаа - мал маллах ажиллагаа
- мал адгуус - мал амьтан
- мал амьтан - тэжээвэр болон зэрлэг амьтан
- мал сүрэг - гэрийн тэжээмэл мал болон түүний бүл
- хонь мал - а. Хонь голлосон бусад мал; б. Таван хошуу мал
- адуу мал - а. Адуу голлосон бусад мал; б. Таван хошуу мал
- үнээ мал - үнээ голлосон бусад мал
- үхэр мал - а. Үхэр голлосон мал; б. Таван хошуу мал
- мал хар - мал, хөрөнгө
- мал хөрөнгө - өмч, хөрөнгө
- хадаасны мал - тогтоож өгсөн тооноос илүү гарган бэлтгэсэн албаны мал
- малд нүдтэй - мал зүсэлж танихдаа сайн, гярхай
- мал болох - хэт их согтох
- мал гаргах - а. Мал нядлах; б. Малыг хашаа байрнаас гаргах
- мал хүүлэх - бусдын малыг залилж завших
- мал ятгах - малыг бэлчээрт нь тогтоох
- мал малын захтай - таван хошуу малын аль аль нь цөөнгүй байдаг сүрэгтэй
- газар гишгэх малгүй, ган хийх нохойгүй - ядуу зүдүү амьдрах
- мал дагавал ам тосодно - мал малласан хүн малынхаа ашиг шимийг хүртэн амьдрах гэсэн санаа
- мал гэвэл хойшоо мах гэвэл урагшаа - а. Ажилд хойрго, залхуу хүн гэсэн санаа; б. Зүгээр сууж бэлэн юм идэх гэсэн хүн гэсэн санаа
- мал эзнээ дуурайдаг малгай толгойгоо дуурайдаг - аливаа бүхэн орчноо даган өөрчлөгддөг гэсэн санаа
- мал муугаа сэжнэ малгай толгойгоо дарна - дээрэлхүү зан гаргах гэсэн санаа
