III
1. Найз нөхөр, дотно, танил: тал харах (таньдаг хүнээ дотночлох), дэлгэрэнгүй...тал тохой (хамаатан садан буюу ойр дотнын хүн), эцгийн талын хүн (аавтай цусан төрлийн холбоотой хүмүүс), танил тал [хоршoo] (а. Таньдаг мэддэг хүн; б. Ажил хэргийн холбоо сүлбээ бүхий хүн) - Харин танил талынхаа айл гэрийн нэгэнд орвоос эрхгүй сэтгэл сэргэн хөгжих болов уу гэж бодогдов. Д.Намдаг. Цаг төрийн үймээн., тал танил [хоршoo] (таних мэдэх хүн) - Тийн бөгөөтөл миний бие тэр нохойн эзэнтэй тал танил хүмүүсээс олж сонсов. Ж.Верн. Арван таван наст капитан., *тал тохой татах (ах дүү, хамаатан садан, танилаа дотночлон үзэх, бусдаас илүү үзэж хэрэг явдлыг нь ёс бусаар бүтээж өгөх) - Мөн авлигач ховдог түшмэдийн тал тохой татдаг, өнгө царай хардаг, хятадын мөнгө хүүлэх пүүсийн шунахай мөлжимтгийг ярьдаг байжээ. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., *нүүр тал олох (өөрийн тусын тулд ая тал засан ихэс дээдсийн сэтгэлд таалагдах) - Би одоо амбанд нүүр тал олж давхар пүнлүү хүртэнэ гэж горилох цаг өнгөрсөн. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., *нүүр тал харах (зүй бусаар дотночлон үзэх) - Мөнхүү хэргийг эрхлэх түшмэл нь Агваантай хамт ажил хийх учир урьдах явцуу ба нүүр талыг хардаг суртлаар зөвшөөрөн тогтжээ. Г.Навааннамжил. Өвгөн бичээчийн өгүүлэл;
2. Эв эе, найр:
тал бэлэг [хоршoo] (тал засах бэлэг),
тал ёс [хоршoo] (ёс горим, ёс дэглэм) -
дэлгэрэнгүй...Тал ёсыг дагахын тулд талаар нэлээд худалдаа саатав. Эрт эдүгээгийн гайхамшиг сайхан үзэгдэл хэмээх судар., ая тал [хоршоо] (а. Чиг байдал; б. Янз байдал), найр тал [хоршоо] (хүмүүсийн хоорондын эв эе, таарамж нийц), *тал алдах (бусдын таалалд үл нийцэх зүйл хийж итгэлийг нь алдах) - Гэвч Чулуун хүн техник аль алинд нь тун ч халгаатай энэ муу аргыг эсэргүүцэгчдийн нэг болж ажилчдын зөвлөгөөн дээр шүүмжилснээс болж дарга нартаа тал алдах тийш хандав. С.Эрдэнэ. Төмөр Чулуун хоёр., *тал засах (дотно сайн байхыг хичээх, өөрийн тусын тулд эв эеийг бодох) - Ариун хадаг барьж, танай Эрдэнийг тал засан гуйж байгааг тогтоон соёрхоно уу гэлээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *ая тал засах (зусардан бялдуучлах, хүний байр байдалд тохируулах), *тал өгөх (өөрт хэрэгтэй нөхцөл байдлыг үүсгэхийн тулд найр тавих, юмыг бусдын санаа бодолд нийцүүлэх) - Түүний амьдралын учир явдлыг уудлан илрүүлэхээр санаа шулуудан аль л байдаг арга ухаанаа зарж ой хөвчийн тухай үлгэр домгийг нь өдөөн яриулж аливаа санал бодлыг нь даган баясаж тал өгсний учир би дотно хүн нь болж авлаа. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., тал өгч худал инээснээс, танихгүй хүн шиг дуугүй яв [зүйр цэцэн үг] (худал хуурмаг зан хэрэггүй гэсэн санаа), талтай хүн тарган, үгтэй хүн цэцэн [зүйр цэцэн үг] (найз нөхөд ихтэй хүн хаа ч газардахгүй гэсэн санаа).
Ижил үг
