II
(хуучирсан)
1. [хуучирсан] Шашны ном, зан үйл сурахаар сүм хийдэд шавилан суугч лам нар - дэлгэрэнгүй...Саяхан энэ хүрээний Да лам хэдэн шавиа дагуулаад оргоод явчихсан гэдэг ерийн хэрэг биш. П.Хорлоо. Багш., шавь болох (шашны ном, зан үйл сурахаар сүм хийдэд лам болон суух), шавь лам (сахил хүртсэн залуу лам), шавь орох (а. Шашны ном сурахаар сүм хийдэд лам болох; б. Хэн нэгэн ламын шавь болох), шавь оруулах (ном заалгуулахаар ламд шавь болгон өгөх) - Дамдин, хүү Сүхбаатарыгаа их шавийн зайсан Жамьян гэдэг хүнд шавь оруулж, монгол бичиг, тоо бодлого заалгаж байжээ. Д.Гонгор нар. Д.Сүхбаатарын тухай дурдатгалууд;
2. Шар феодлын харьяат албат -
дэлгэрэнгүй...Улсын заан цолыг отог, шавь, хошуу хэмээн ялгаварлахгүй, цөм нэгэн адил хамба зодог шуудгийг өмсдөггүй журамтай байв. Ж.Дамдин. Монгол бөх., шавийн албат (шар феодлын харьяаны ардууд), шавийн отог (шар феодлын харьяат айл өрх), шавийн яам (шавийн албат ардуудыг захирах эрх бүхий газар), Богдын шавь (Богдод өргөл барьц барьж, харьяалагдсан бүлэг ардууд), хутагтын шавь (шашны ёсны сайны хутаг олсон хувилгаадад харьяалагдсан хүн) - Түүний хойд төрөлдөө богд Зонховын шавь нарын эрхэм мэргэн шидэт Хайдав Гэлэгбалсан хэмээх болж, шарын шажныг ихэд дэлгэрүүлжээ. Субашид;
3. Багш болон мэргэжилтэн дагаж эрдэм ном мэргэжил сурах хүн; бусдаар ном заалгаж, сурч байгаа хүн, сурагч:
багшид шавь орох (багшаар
дэлгэрэнгүй...ном заалгахаар дагах), шавь төвтэй сургалт (суралцагч сургалтын үйл явцаа санаачилгатай удирдан, бүтээлчээр мэдлэг мэдээлэл олж авах сургалтын арга) - Шавь төвтэй сургалтыг нэвтрүүлсэн, сургуулиудын сургалтын чанар эрс дээшилснийг энд хэлэхийг хүсэж байна. “Ардын эрх” сонин., багш шавь [хоршоо] (эрдэм ном заах хүн болон багшаар ном эрдэм заалгах сурагч) - Та бидний багш шавь болж номын барилдлага хийсний ач гагцхүү энэ цагт үүгээр болох байна. С.Буяннэмэх. Түүвэр зохиол., багш шавийн барилдлага (багш нь шавиа энэрэн хайрлаж, номын үндсийг сургах, шавь нь багшаа хүндэтгэн биширч зул хүж, хадаг барьж ном заалгадаг монголын уламжлалт ёс), шавь сурагч [хоршоо] (дагалдах сурагч), багш шавийн барилдлага (багш шавь бололцох ёс) - Тарваа түүнийг урихдаа багш шавийн барилдлагаа тогтоохын тулд нэг сайн зочилж авах зорилго тавьсан билээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., - Харин бидний хэлэлцэн буй тооч багшийн үед, хүн төрөлхтөн элдэв юмыг ширхэглэн ялгаж нэг, хоёр зэрэг тоо сураад, алсдаа мөнөөх багшийн шавийн шавь нар нь, тооны ухааныг үүсгэжээ. Х.Нямбуу. Хамгийн эрхэм ёсон., шавийн эрдэм багшаас [зүйр цэцэн үг] (сайн багшийн эрдэм шавьд уламжлагдан үлдэнэ гэсэн санаа) - Ном сурахад олонтоо саад хийдэг байсан боловч өвгөн эрдэмтний шавиа гэх сэтгэл сайн тул, гурван жилийн турш овоо юм сургасан байжээ. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана.
- шавь болох - шашны ном, зан үйл сурахаар сүм хийдэд лам болон суух
- шавь лам - сахил хүртсэн залуу
- шавь орох - а. Шашны ном сурахаар сүм хийдэд лам болох; б. Хэн нэгэн ламын шавь болох
- шавь оруулах - ном заалгуулахаар ламд шавь болгон өгөх
- шавийн албат - шар феодлын харьяаны ардууд
- шавийн отог - шар феодлын харьяат айл өрх
- шавийн яам - шавийн албат ардуудыг захирах эрх бүхий газар
- Богдын шавь - Богдод өргөл барьц барьж, харьяалагдсан бүлэг ардууд
- хутагтын шавь - шашны ёсны сайны хутаг олсон хувилгаадад харьяалагдсан хүн
- багшид шавь орох - багшаар ном заалгахаар дагах
... үргэлжлүүлэн харах ...- шавь төвтэй сургалт - суралцагч сургалтын үйл явцаа санаачилгатай удирдан, бүтээлчээр мэдлэг мэдээлэл олж авах сургалтын арга
- багш шавь - эрдэм заасан хүн болон багшаар ном эрдэм заалгасан сурагч
- багш шавийн барилдлага - багш нь шавиа энэрэн хайрлаж, номын үндсийг сургах, шавь нь багшаа хүндэтгэн биширч зул хүж, хадаг барьж ном заалгадаг монголын уламжлалт ёс
- шавь сурагч - дагалдах сурагч
- багш шавийн барилдлага - багш нь шавиа энэрэн хайрлаж номын үндсийг сургах, шавь нь багшаа хүндэтгэн биширч зул, хүж, хадаг барьж, ном заалгадаг монголын уламжлалт ёс
- шавийн эрдэм багшаас - сайн багшийн эрдэм шавьд уламжлагдан үлдэнэ гэсэн санаа
Ижил үг
