Хэвлэх


2024-05-17 09:23:33http://mongoltoli.mn/

ҮЗҮҮР

1. Урт гонзгор юмны шовх, нарийн тал буюу төгсгөл: үзүүр гаргах (үзүүр бий болгох, үзүүрлэх), үзүүр огтлох (ботго чацга алдваас сүүлний нь үзүүрийг огтлоод шар тос буцалгаад дүрдэг монгол ардын мал эмнэлгийн арга), үзүүр алд (ойролцоогоор жаран см орчим уртын хэмжээ), зангилааны үзүүр (зангилааны төгсгөл) - Улбар шар дурдан алчуураар толгойгоо ороон, өрөөсөн нүдний дээд талд хэлтгий зангилан үзүүрийг унжуулсан нь залуу бүсгүйн дэгжин байдлыг үзүүлжээ. Д.Нацагдорж. Шувуун саарал., хурууны үзүүр (хурууны төгсгөл хэсэг), хурц үзүүр (маш нарийн эхлэл буюу төгсгөл), хэлний үзүүр (хэлний шүдэнд шүргэх хэсэг), үзүүр адаг [хоршоо] (юмны эхлэл төгсгөл) - Хэмжээ нь нарийн бүдүүн адил модыг ч, хэзээ ч усанд орхивоос үзүүр адгийг таних буй. Модны шастир., үзүүр орой [хоршоо] (юмны шувтрах буюу дээд хэсэг) - Онц их модыг түшин ороож ургасан, ороолго модны үзүүр оройд нь хүрэх адил. Модны шастир., үзүүр сэжүүр [хоршоо] (а. Юмны зах; б. Таамаглал, хэрэг явдлын сэжим), үзүүр ёзооргүй [хоршоо] (а. Эхлэл төгсгөлгүй; б. Уг үндэсгүй), *гарын үзүүрээр хийх (амархан хийх, хүч оролгүй хийх) - Түүний зэрэгцээ энэ тэр ажлаа их л удаан амжуулж, яль шальгүй гар хөлийн үзүүрээр хийчих юманд заавал зав зай хайх тул түүний ажил барагдаж зав гарах нь ховор. Д.Батбаяр. Цахилж яваа гөрөөс., *гар хөлийн үзүүрт зарагдах (ойр зуурын ажлыг нь хийж өгөх), *зүүний үзүүр оромгүй (маш дотно), *нүдний үзүүрт (алс хол) - Цайзлан өнгийх хад уул хувхайрсан мэт харагдана, цавчих нүдний үзүүрт хуурмаг зэрэглээ жирвэлзэнэ. Г.Сэр-Од Намар;


2. Уургын нарийн талд залгах саваа - Уургын нарийн үзүүр салхины үлээлтэд үе үе дохис дохис хийж, сэнсрэн исгэрнэм билээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт., үзүүр татах (уургын үзүүрт нарийн мод залгах);
3. [шилжсэн] Монгол үндэсний бөхийн барилдааны сүүлийн даваа: үзүүр түрүүний бөх (хамгийн сүүлийн даваанд барилдахаар үлдсэн хоёр бөх) - Хэдэн жилийн өмнө үзүүр түрүүнд хоёр “Мөнх” үлддэг байсан бол одоо хоёр “Эрдэнэ” үлдэх болжээ. “Ардын эрх” сонин., үзүүр түрүү булаалдах (хэн нь түрүүлж, хэн нь үзүүрт үлдэхээ үзэх) - Засагтхан аймгийн Луу Жанжин гүний Ламжав арслан, Намхай заан хоёр үзүүр түрүү булаалджээ. Ж.Дамдин. Монгол бөх;
4. [шилжсэн] Хязгаар, төгсгөл, туйл - Үзүүр нь харагдахгүй шахам урт цуваа болж баруун тийш хөдлөв. Ж.Дамдин. Үймээний жил., нүдний үзүүр (харааны харах чадварын төгсгөл), сэтгэлийн үзүүр (сэтгэлийн уг, нэгэн сэтгэл) - Олон баян сүрэг мал бүрхмэл харагддаг байсан нь огт үзэгдэхгүй шахам болсныг бодож уртаар шүүрс алдан сэтгэлийн үзүүр эмтэрнэ. С.Буяннэмэх. Түүвэр зохиол., үзүүр хязгаар [хоршоо] (юмны төгсгөл дуусгавар) - Алтан шар зам үзүүр хязгааргүй мэт үргэлжлэн зурайна. А.Дашням. Хүрэндэлтийн хүүхэн.

--oOo--