Хэвлэх


2024-05-17 08:22:46http://mongoltoli.mn/

УРГАХ

1. Амьд юм, бие махбодын амьдран өсөх, томрох - Ургадаггүй газраараа ч их ургасан байна. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., ногоо ургах (өвс ногоо гарах, өсөж төлжих), мод ургах (мод өсөн томрох), өсөх ургах [хоршоо] (амьд бие махбод өсөж томрох), ургах төлжих [хоршоо] (а. Ургаж өсөх; б. Бие мах бод тэнхрэх), ургах хагдрах [хоршоо] (өвс ургамал өсөн томрох, хатаж гундах) - Өндөр хөх тэнгэрт хээр хоносон бөрт цагаан саран уйтгартайхан гэрэлтэж, ургах хагдрах тавилантай хөх өвсний хөх салхин гунигтайхан исгэрнэ. Б.Догмид. Хөх тэнгэрийн зарлиг., *өд сөд нь ургаж гүйцэх (насанд хүрэх, том болох), ургасан ногоо хатна, усны шувуу буцна [зүйр цэцэн үг] (а. Намар болох; б. Юм жам ёсоороо болох гэсэн санаа);


2. Хүн, амьтанд зарим эрхтэн бий болох: шүд ургах (шүд бий болох, шүдлэх), хумс ургах (гар, хөлийн хумс урт болох), эвэр ургах (мал амьтны толгойн яснаас дотроо тугалмай ястай зүйл бий болох), *шүд ургах (өсөж том болох) - “Та нар хэний хүүхдүүд вэ?” гэж нэг хар хүн зандран асуув. Чимидийнх гэсэн чинь “-Аа, улаан Чимидийн зулбасгууд уу? Овоо шүд ургаж яваа хоёр байна” гэв. С.Эрдэнэ. Дөрвийн бодол;
3. [шилжсэн] Зарим юмны мандах, дэгжих: нар ургах (нар мандах, нар гарах), үүл ургах (үүл гарах, үүлтэй болох) - Ургах нартай уралдан мордоод бага үдийн алдад буцаж ирэв. “Цог” сэтгүүл., ургах нарнаас унах нар хүртэл [зүйр цэцэн үг] (өглөөнөөс аваад үдэш хүртэл гэсэн санаа);
4. [шилжсэн] Шинэ санаа бодол төрөх: сэтгэлд ургах (а. Урьдын явдал сэтгэлд дүрслэгдэх, санаанд орох; б. Ажил төрлийг хийж гүйцэтгэх арга ухаан төрөх), санаанд ургах (сэтгэлд ургах) - Нүдний нь өмнө цас шиг бутарч байгаа цаасны өөдсүүдийг дагуулан ширтсээр хэрхэн газар унахыг нь харан зогсох Нацагийн харц санаанд нь ургана. Д.Батбаяр. Цахилж яваа гөрөөс., сэтгэлд нар ургах (баярлах, баярын зөн совин татах) - Хатавчинд уйлан зогсож байсан эмгэний сэтгэлд нар ургав. П.Хорлоо. Багш;
5. [шилжсэн] Хүн, амьтны биед юм гарах: хөлд эвэр ургах (хөлийн зарим хэсгийн арьс хатуурч зузаарах);
6. [шилжсэн] Хүний өмсөж зүүсэн эд зүйл ихэд зохих - Үс зүс тохирсон залуу хүн ч ургахаар торго шүү. Д.Батбаяр. Цахилж яваа гөрөөс.

--oOo--