Хэвлэх


2024-05-17 11:53:49http://mongoltoli.mn/

ТУСАХ

1. Онох, тохиолдох: сум тусах (сум онох) - Эрдэнээгийн сум, онох газартаа л яг тусжээ. Ж.Дамдин. Миний монгол., байндаа тусах (буудах үед онилсон газраа онох), унах тусах [хоршоо] (а. Бүдчих, ойчих; б. Унах өвчтэй болох);


2. Гэрэл, сүүдэр, цацраг зэргийн дайрах, буух: гэрэл тусах (гэрэл буух), нар тусах (нарны гэрэл дайрах) - Урцны оройгоор нар тусах нь нэлээд орой болсны шинж биз. П.Хорлоо. Багш., сүүдэр тусах (сүүдэр дайрах);
3. Юмны дүрс байдал, ус, шил зэрэг гялгар зүйлд ойж харагдах: толинд тусах (толинд харагдах, толинд ойх), усанд тусах (усанд ойх, усанд харагдах), шилэнд тусах (шилэнд буух, шилэнд ойж харагдах);
4. Нүдний харц тохиох: нүдэнд тусах (хараанд өртөх) - Барьж үзэх нь битгий хэл олж хараагүй торго дурдан зэрэг түмэн зүйлийн юм нүдэнд нь тусна. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., харц тусах (нүдний харц тохиох) - Нүдний хар шилний цаанаас бүсгүйн харц над дээр хаа нэг тусах ажээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт;
5. Өвчин хүрэх - Би уржнан жил хамрын шуухнаа тусаад бараг л чулуу дэрлэх шахсан юм. Л.Түдэв. Нүүдэл., өвчин тусах (өвчин хүрэх);
6. [шилжсэн] Хувь ногдох, хүртэх: хүн бүрд нэг тусах (хүн бүрд нэг оногдох);
7. [хуучирсан] Заамдах, зууралдах - Зүчи босоод Цагаадайн захыг тусаж өгүүлрүүн. Монголын нууц товчоо;
8. Хөдөлгөөн маш түргэн зуур өрнөх: зог тусах (гэнэт зогсох, цочмог зогсох) - Саран зог тусаад эргэж харлаа. Үзсэнээ үл итгэх гунигт том нүдээ дарайлган тулгамдан зогсоно. С.Эрдэнэ. Хонгор зул., суун тусах (маш түргэн зуур суун алдаад босох) - Шархтай чоно уулын хяр өөд гарч явахыг Дорж олж хараад, суун тусаж нэг буудав. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., хуга тусах (хугарах), цоо тусах (цоолох).

--oOo--