1. Хүн, малын идэш ууш, эдлэх хэрэглэх зүйлээр ховор - Хоолны махаар хомс тарчиг айлууд зөвлөлдөв. Ж.Дамдин. Миний монгол., тарчиг амьдрах (идэх уух, эдэлж хэрэглэх зүйлээр хомс амьдрах), өвс ногоо тарчиг байх (а. Өвс ногоо ургаагүй байх; б. Өвс ногооны гарц муу байх), тарчиг жил (малын шим, үр тарианы ургац муу ховор хомс жил), тарчиг цаг (юм ховор цаг), хаврын тарчиг цаг (хаврын юм ховор, зутруу цаг) - Тарга хүчээ дүүрэн авсан мал өвөл, хаврын тарчиг хатуу цагийг тэсвэртэй давж онд мэнд сайн ордог. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., тарчиг ядуу [хоршоо] (юмгүй, хоосон) - Тарчиг ядуугийн жаргал зовлонг Та бидэн шиг амсаж явсан. Р.Чойном. Хүн., хомс тарчиг [хоршоо] (идэх уух, эдэлж хэрэглэх зүйлээр ховор), тарчиг залуугаас тартай хөгшин дээр [зүйр цэцэн үг] (ажилгүй, унхиагүй залуу хүнээс ажилсаг тэнхлүүн хөгшин нь илүү, хүнийг хөгшин гэж голох хэрэггүй гэсэн санаа) - Тарчиг залуугаас тартай хөгшнийг дагасан юм гэсэндээ өмссөн зүүсэн нь ултай ажээ. С.Лочин. Газрын дуун;