Хэвлэх


2024-04-28 01:10:09http://mongoltoli.mn/

ӨРГӨХ

1. Юмыг уг байрнаас нь салган дээш болгох: туг өргөх (тугийг дээр байрлуулах буюу дээш болгон хийсгэх) - Ангийн тугийг өргөх ажил зөвхөн хоёр байлдагчид ноогдов. Б.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., гар өргөх (а. Гараа дээш болгох; б. [шилжсэн] Бууж өгөх) - Дайсан буу руугаа нэг ухас хийснээ гараа аажуухан өргөв. Г.Жамьян. Гал атгасан гар., сүүлээ өргөх (а. Сүүлээ агсах; б. [шилжсэн] Сагсуурах, онгирох), толгойгоо өргөх (а. Толгойгоо дээш болгох; б. [шилжсэн] Дарамт хавчилтаас салах) - Нөгөө муу чинь одоо л толгойгоо өргөхтэйгөө болж байна. З.Баттулга. Төвшинтөгс., хундага өргөх (хундагаа дээр өргөн үг хэлж хундагатай юмаа тогтоох) - Владимирцов Ильичийн эрүүл саруул байхыг ерөөж хундага өргөв. Д.Гонгор нар. Д.Сүхбаатарын тухай дуртгалууд.,


2. Өгөхийн хүндэтгэл, өргөмжлөх: өргөсөн нэр (хүндэтгэн цоллосон нэр), өргөх бичиг (ямар нэгэн зүйлийг шаардаж биелүүлүүлэхээр дээд байгууллагад өгөх бичиг) - Ардчилсан холбооноос өргөх бичиг барив. “Үнэн” сонин., хандив өргөх (хандив өгөх), өргөн барих (ихэс дээдэст ямар нэгэн зүйлийг өргөн мэдүүлэх), өргөн барих айлтгал бичиг [хуучирсан] (эзэд дээдэст баяртайгаар гардуулах бичиг), өргөн барих нугалбар [хуучирсан] (бага албан тушаалтай түшмэд дээд албаны түшмэлтэй уулзахдаа өөрийн овог, хэргэм зэргийг бичиж гурав нугалан барих бичиг), өргөн айлтгах (хүндлэн дээдэлж хэлэх) - Түмэн амгаланг эрж өргөн айлтгая. Д.Гонгор нар. Д.Сүхбаатарын тухай дуртгалууд., ес өргөх [хуучирсан] (есөн цагаан бэлэг өгөх);
3. Асран сувилах, халамжлах: ааваа өргөх (аавыгаа харж халамжлах) - Эхийгээ өргөж байгаад л өнгөрөөсөн хүн дээ. “Цог” сэтгүүл., өргөх асрах [хоршоо] (халамжлан тэтгэх), өргөх тэтгэх [хоршоо] (тус дэм болох, асрах);
4. Хүүхэд үрчилж авах: өргөсөн хүүхэд (үрчилж авч өсгөсөн хүүхэд), өргөж авах (а. Бусдын хүүхдийг үрчилж авах; б. [шилжсэн] Дэмжлэг үзүүлэх); 5. [шилжсэн] Хөхүүлэн сайшаах, хөөргөн магтах: биеэ өргөх (өөрийгөө магтах), сурагчийг өргөж дүгнэх (сурагчийг дүгнэхдээ бодит чадвараас нь хэтэрсэн сайн дүн тавих, дүнг нь ахиулах), өргөн магтах (зориудаар худал магтаж хөөргөх); 6. [шилжсэн] Дууныхаа өнгийг өндөрсгөх: дуугаа өргөх (дуугаа чангаруулах, дууныхаа аясыг өндөр болгох), *ая өргөх (дуулах), *алтан хошуу өргөх (ховлох) - Алтан хошуу өргөх амьтад мундах биш Шарав минь мэдээтэй л явж үзээрэй. Ц.Ням-Осор. Юу гэнээ хөө., 7. [шилжсэн] Тэнгэр, бурханд тахилга үйлдэх: галдаа өөх өргөх (өөх хийж, галаа хөгжөөх), зул өргөх (зул асаах) - Бурхандаа зул өргөжээ. Л.Содов. Хаврын нар., сүү өргөх (сүүгээр цацал цацах) - Сүү өргөөд хоцорч байсан эхийгээ ч эргэж харалгүй... одлоо. Ц.Уламбаяр. Хүний чанар., цацал өргөх (тэнгэр бурхан, газар дэлхийд дээж цацах); 8. Монгол бөхийн мэх: өргөж хаях (эсрэг бөхөө газраас хөндийрүүлэн дээр гаргаж хаях); 10. Ямар нэгэн уралдаан тэмцээнд оролцох: тоосоо өргөх (а. Уралдаан тэмцээнд оролцох; б. [шилжсэн] Хүчин зүтгэх).

--oOo--