Хэвлэх


2024-05-18 04:30:45http://mongoltoli.mn/

ӨӨД

1. Дээш, дээшээ: өөд авирах (дээш авирах), өөдөө хаях (дээш шидэх), өөд хаясан чулуу өөрийн толгой дээр буух [зүйр цэцэн үг] (хийсэн муу зүйлийнхээ үйл лайг эдлэх гэсэн санаа);


2. Тухайн хүн, юмны зүг, урд: хүмүүс өөдөө (хүмүүсийн зүг) - Өлзийсүрэн гараас алдууран дуудсан хүмүүс өөдөө гүйлээ. Н.Банзрагч. Зам;
3. Угтах, урьдаас өмнөөс нь: өөдөөс нь тосох (урдаас нь тосох), өөд өөдөөсөө харах (бие бие рүүгээ харах), өөдөөс орох (өмнөөс нь зөрж орох), өөдөөс цойлох (урдаас цойлох) - Бөөн улаан гал өөдөөс цойлон хөөрч хашлагатай адууны яг дээр очиж пис хийн дэлбэрч... билээ. С.Лочин. Газрын дуун., өөдөөс өмнөөс [хоршоо] (урдаас), өөдөөс хойноос [хоршоо] (ар, урдаас);
4. Газрын байц, өгсүүр тийш - Сарьдгийн даваа өөд богшиж сульдаад нэхүүлүүдэд гүйцэгджээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., уул өөд (уулын орой тийш буюу уулын зүгт), өөд уруу [хоршоо] (дээш доош өгсөж уруудах налуу) - Энэ нэгэн хавар нэгэн зун мянга шахам газрыг өөд уруу хэдэнтээ явж хаширснаар морины нуруу цөм даарьтав. В.Инжаннаши. Хөх судар., өөдөө сөөргөө [хоршоо] (нааш цааш), өөдөө сөөргөө явах (нааш цааш хэрэн явах), *өөд уруугүй (хаашаа ч хамаагүй, зүг бүрт);
5. Усны урсгалын эсрэг, эх тийш: гол өөдөө өгсөх (голын эх тийшээ явах);
6. [шилжсэн] Хүндтэй газар, хоймор: өөдөө суух (хоймор суух);
7. [шилжсэн] Сайн тал нь дэгжих, дээшлэх: өөд татах (сайжруулах, дэмжин тэтгэх) - Гэрийг ёстой өөд татдаг хүн байсан юм. С.Дашдэндэв. Улаан наран., өөд болох (а. Хоймор, дээшээ суух; б. [шилжсэн] Нас барах) - Эх нь хүртэл хоёр жилийн өмнө өөд болсон ээжтэй минь адилхан юм шиг. Д.Цэдэв. Сэтгэл., *өөд нар харах (өөдлөн дэвжих) - Би улам хатуу байж, өөд нар харах эсэхийг нь үзэх болно шүү. Ж.Пүрэв. Ундрах инженер., *толгой өөд татахгүй (зав чөлөөгүй).

--oOo--