Хэвлэх


2024-05-13 02:05:04http://mongoltoli.mn/

ӨМНӨ

1. Хойд гэдгийн эсрэг утга, урд зүг: өмнө зүг (урд зүг) - Эндээс өмнө зүг рүү харахад уулс намхан болж ой мод сийрэгшин тал хөндий олшрох шинж мэдэгдэнэ. Б.Нямаа. Арандалынхан., өмнө этгээд (урд тал) - Өмнө этгээдэд хойш хандсан өндөр сайхан байшин дээр өнгө бүрийн цахилгаан гэрэл есөн өнгийн солонго болон татаж... байлаа. С.Буяннэмэх. Түүвэр зохиол., баруун өмнө зүг (баруун болон урд зүг хоёрын хоорондох завсрын зүг), зүүн өмнө зүг (зүүн болон урд зүг хоёрын хоорондох завсрын зүг) - Олзот гуай зүүн өмнө зүгт тунаран ногоорсон уудам хөндийд яваа хадлангийнхаа машинуудыг сэтгэл бахдан харж суудаг. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., өмнө газар (урд зүгт орших улс орон), -Өмнө газрын үзэсгэлэнт торго өмсөх сачийтай авхай нар байна уу гэж үглэнэ. С.Эрдэнэ. Хонгорзул;


2. Өвөр, нүүр тал: өмнө бие (өвөр бие), өмнө тал (урд, нүүрэн тал) - Алтан шар цоохор тугийн өмнө биед нь хатгасан байдаг. Жангар., гэрийн өмнө (гэрийн өвөр тал) - Гэрийн өмнө цагаан эсгий дээр олбог дэвслээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., жагсаалын өмнө (жагсаалын нүүр талд) - Хүрлээ жагсаалын өмнө... зогсоход үнэхээр сайхан... байв. П.Хорлоо. Багш., даргын өмнө зогсох (даргын урд зогсох), олны өмнө үг хэлэх (олон хүний урдаас харж үг хэлэх), өмнөөс ирэх (өөдөөс нь ирэх, угтан явах), өмнөөс угтах (тосон очих) - Бадарч сумын даргыг хараад өмнөөс нь угтан очиж... байлаа. П.Хорлоо. Багш., өмнө хойно [хоршоо] (юмны ард болон урд) - Хөл нүцгэн банди нар жагсаалын өмнө хойно гарч тэдний цог жавхланг гайхаж гүйлдэнэ. П.Хорлоо. Багш., *нүдний өмнө (а. Нүдэн дээр; б. Нууж хаах зүйлгүй ил байдал) - Ноёдын нүдний өмнө эзнийхээ эрүүл мэндийн төлөө... нэг аяга дарс хөнтөрч байсан. Д.Намдаг. Түүвэр зохиол;
3. Цаг хугацаа болон дарааллын хувьд эхэн түрүүнд, урд: мөчийн өмнө (тухайн цаг болохоос урдхан) - Хэдхэн мөчийн өмнө үхрийн бүтэн гуяар ч ходоодоо дүүргэж чадамгүй санагдаж байлаа. Б.Нямаа. Арандалынхан., гурав хоногийн өмнө (тухайн үйл хэрэг болохоос гурван хоногийн урд) - Тэд гурван хоногийн өмнө Гоймон баатрын цэрэгт цохигдоод Маймаа хотыг орхиж ор мөргүй зугтсан юм байхгүй юү. Б.Нямаа. Арандалынхан., явахын өмнө (явахаас урд) - Аж ахуйд явахын өмнө Пушкины нэгэн шүлгийг орчуулах гэж оролдож байсан. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., өмнөөс бодох (эртнээс бодох), өмнөөс бэлтгэх (урьдчилан бэлтгэх) - Би үүнийг өмнөөс бэлтгэж байсан юм. Л.Түдэв. Түүвэр зохиол., урьд өмнө [хоршоо] (үйл явдал дэс дарааллын хувьд түрүүн) - Урьд өмнө олонтоо сонссон ч тэгээд яг танил юм шиг болсон. С.Лочин нар. Галтай залүу нас., *өмнөө барих (урдаа барьж, нүүр тахлах) - Үйлдвэрийнхээ өмнөө барьдаг цорын ганц чухал хүн болгон хөөргөж... Л.Дашням. Нялх ногоо., борооны өмнө шороо, боохойн өмнө хэрээ [зүйр цэцэн үг] (бороо орохын урд шороо босдог бол боохойн буй газар хэрээ байдаг гэсэн санаа);
4. [шилжсэн] Тулгам, ойр: юуны өмнө (юм юмнаас урьд, хамгийн эхэнд) - Нөхөр минь юуны өмнө нөхдийг минь суллаж эцэст нь намайг суллах нь хэргийн зүй билээ. В.Шарма. Таван сургамж., *өмнө хойно гүйх (зусардах, бялдуулан долигонох);
5. [шилжсэн] Хэн нэгнийг төлөөлсөн нь: аавынхаа өмнөөс (аавынхаа оронд) - Багшдаа миний хүү аавынхаа өмнөөс мэнд хүргээрэй. Л.Түдэв. Уулын үер., нэрийн өмнөөс (хэн нэгнийг төлөөлж байгаа нь), хүний өмнөөс (хүний төлөөнөөс) - Эсвэл хар хүний өмнөөс шар хүн болж байна уу. С.Лочин нар. Галтай залуу нас;
6. [шилжсэн] Үүднээс - Тэр сайн санааны өмнөөс ярьсан хэрэг. И.Дамбажав. Монгол үгийн дээж.

--oOo--