Хэвлэх


2024-05-23 02:03:38http://mongoltoli.mn/

НҮҮДЭЛ

1. Нутаг сонгож, нэг газраас нөгөөд шилжин явах, байр бууцаа солих нь: нүүдэл хийх (нутаг сонгож буух), нүүдэлд ядрах (нутаг сонгон, нэг газраас нөгөө газар шилжин явах үед ядрах) - Болд эхнэр хоёулан нүүдэлд ядрав гэж тарган хонины мах чануулж идээд эрт цагаан гэгээтэй байхад унтжээ. Ц.Дамдинсүрэн. Гологдсон хүүхэн., нүүдлийн ая даах (нутаг сонгон нүүдэллэх аян замд ядарч сульдан хоцрохгүй байх), нүүдлийн мал аж ахуй (суурин бус бэлчээрийн мал аж ахуй), аян нүүдэл [хоршоо] (хол газар нүүх нь), нүүдэл суудал [хоршоо] (нүүж суух элдэв ажил төрөл), нүүрээ барсан амьтан, нүүдэл дагасан нохой [зүйр цэцэн үг] (олонд нэр хүндгүй болсон этгээд гэсэн санаа);


2. Нүүж яваа айл амьтан ба унаа хөсөг - Говийн усгүй өргөн тал нутгаас нэг бяцхан нүүдэл хойд зүгийг чиглэн аажмаар аялж явна. С.Удвал. Их хувь заяа., нүүдэл дагах (нэг газраас нөгөө газар шилжин яваа хөсөг дагах) - Нэг удаа нөгөөх гунж нь айлын нүүдэл дагаж одоход Бадам ялгаж авч үлдэхээр улайран хөөцөлдөв. Л.Түдэв. Нүүдэл., нүүдэл цувах (нүүж яваа айл болон хөсөг тасрахгүй явах), нүүдэл гүйцэх (а. Нүүж яваа айл хөсгийг гүйцэх; б. Нүүж яваа хөсөг даган хоцрохгүй явах), нүүдэл гүйцэхгүй (нүүж яваа хөсөг дагах тамир тэнхээ хүрэхгүй) - Би нүүдэл гүйцэхгүй хээр хонож мэднэ гээд хээр мориндоо шавхийтэл мордон цогиулав. Л.Түдэв. Нүүдэл., отор нүүдэл [хоршоо] (өвс усны шим сөл даган мал сүрг‎ээ адуулан явах нь) - Ногоо эрт гарах найдвартай газрын бэлчээрийг сонгож нутаглах отор нүүдэл зохиодог болно. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага;
3. Байр сольж сэлгэх хөдөлгөөн: э‎лсний нүүдэл (элс аажмаар газар аван нүүх нь) - Хацрыг нь дагасан ‎энэ нулимс элсний нүүдэл шиг чимээгүйхэн гулсаж байлаа. Ш.Сүрэнхор. Хязгааргүй орчлон., нүүдлийн кино (хөдөө нутгаар явж киногоор үйлчлэ‎х нь), нүүдлийн шувуу (хавар ирээд намар буцдаг шувуу) - Үдэлж суусан нүүдлийн шувууд үүлэн тэртээд алслаа болов уу. Д.Шагдарсүрэн. Хүлгийн үүрсэх дуун;
4. Шатар тоглоход бод, хүүг сэлгэж явуулах хөдөлгөөн - Хожил Хүрлээ тийшээ шив гэж Виктор хэлээд шийдвэрлэх нүүдэл хийв бололтой. П.Хорлоо. Багш;
5. Газрын хэмжээ: нэг нүүдлийн газар (арван таваас хорин километр газар).

--oOo--