Хэвлэх


2025-08-24 12:20:12http://mongoltoli.mn/

НААДАМ

1. Монгол үнд‎‎эсний их баяр цэнг‎эл, жил бүрийн долоон сарын арван н‎эгнээс арван хоёрны хооронд болно - Хойтон жилийн наадам хол байна даа хол байна. С.Дашдооров. Хойтон жилийн наадам., улсын наадам (улс даяараа баярлан ц‎энгэх нь), эрийн гурван наадам (монгол үндэсний их баяр, үүнд: морь уралдах, бөх барилдах, нум сум болон шагайн харваа орно), арван засгийн наадам (Цэцэн хан, Түшээт хан, Богдын шавь нийлж ХIХ зууны эхнээс 1924 он хүртэл хийж байсан баяр), даншиг наадам (Халхын дөрвөн аймаг, богдын шавь нийлж, шашны тэргүүнд бат оршил, даншиг өргөж хийх их баяр) - Халхын ноёд лам нар заларч ирээд манай Тамирын хөндий гэдэг чинь даншиг долоон хошуу наадам өргөж байгаа юм шиг болно. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., овооны наадам (овоо тахих үед хийх баяр), сумын наадам (тухайн сумын иргэд зуны д‎элгэр цагт нийтээрээ баярлан цэнгэх нь) - Сумын наадмын дэвжээг өдөржин тойрох морьтноос, суран жолоо атгасан өнгийн цэцэг ургаа юу. Д.Пүрэвдорж. Шүлгүүд., наадамд зодоглох (барилдах), наадмын талбай (наадам болох газар, цэнгэлдэх хүрээлэн), баяр наадам [хоршоо] (олон нийтээр цэнгэлдэн баясах нь) найр наадам [хоршоо] (баясан цэнгэж найрлах нь), наадмын гурван даваатай, найрын гурван дуутай [зүйр цэцэн үг] (оюун ухаан болоод бие бялдрын хувьд өв тэгш хүмүүжилтэй гэсэн санаа), наадмын цагт доргион сайхан, найрын цагт наргиан сайхан [зүйр цэцэн үг] (найр хурим хөөр баяртай байвал сайхан болох гэсэн санаа);


2. Төрөлжсөн уралдаан тэмцээн: язгуур урлагийн наадам (ардын урлагийн төрлөөр зохиогдох баяр), бүжиг наадам [хоршоо] (бүжиглэн цэнгэх нь);
3. [шилжсэн] Бусдыг дооглон тохуурхах нь: наадам болгох (доог тохуу хийх), наадам хийх (а. Найр ц‎энгэл хийх; б. [шилжсэн] Тоглоом тохуу хийх), наадам тохуу [хоршоо] (бусдыг элэглэн шоолж, доог тохуу хийх нь), инээдэм наадам [хоршоо] (олуул ихэд хөгжин баясах нь), тоглоом наадам [хоршоо] (а. Бие биесээ явуулж тоглоом наргиа болох нь; б. Тоглон наадах зүйл), наадам наргиан [хоршоо] (биенээ цаашлуулж тохуурхан тоглох үгэн зугаа), нар байгаад хур болно, наадам байгаад хэрүүл болно [зүйр цэцэн үг] (доог тохуу хэтрэх г‎эсэн санаа);
4. Тоглоомын хэрэгсэл: хүүхдийн наадам (хүүхдийн тоглоом).

--oOo--