Хэвлэх


2024-04-25 08:55:36http://mongoltoli.mn/

ЛУУ

1. Дорно зүгийн ард түмний домог яриа, үлгэрт гардаг гайхамшигт хүч чадалт амьтан, бие урт, хайрстай, эвэртэй, дөрвөн хөлтэй, алхах, нисэх, умбан шумбах ба үүл гаргаж бороо оруулах идтэй гэлцдэг: луу гүрвэл [амьтан] (нарийхан хавтгайвтар биетэй, урт нарийхан сүүлтэй, модонд амьдардаг нэг зүйл гүрвэл; модонд дүүлэх үед хажуугийн арьсан хуниас нь тэнийж хорин метр хүртэл хол үсэрдэг), луу загас [амьтан] (хатгуур загас), лууны нүд [ургамал] (хавар зуны завсраар цэцэглэдэг бяцхан цэцэгтэй, намар жимс нь хонгорцоглон ургадаг, моголцог бөмбөг мэт хэлбэртэй, хатуу хальстай, модонд ургадаг, амт сайтай нэгэн зүйл жимс), лууны нүдлэг [ургамал] (модны навч нь лууны нүд ба лууны нүдний навчтай адил нэг зүйл жимс, түүхий идэж болохгүй, жигнэж иднэ), лууны хүжин мод [ургамал] (дүгрэг навчтай, үр цэцэг байхгүй, маш өндөр, шүүс ихтэй нэгэн зүйл мод), луу барс [хоршоо] (ертөнцийн дөрвөн хүчтэний хоёр нь) - Сая дахиж байлдаан үүсгэж, хоёр жанжны харилцан ирж, эчин цавчих, жадлах, тулах, зайлуулах нь үнэхээр луу барс авалцах мэт. В.Инжаннаши. Хөх судар., луу могой [хоршоо] (лусын гэгдэх мурилзсан урт нарийн биетэй амьтад) - Эхнэр нь хар энгэлдэг тосоор үсээ наалдуулан гөрөөд дээр нь луу могой мэт хуар гаргана. В.Инжаннаши. Хөх судар., луу буулгах [зүйр цэцэн үг] (гуйлгаж байж хөдөлдөг хүнийг хэлсэн үг; хэцүү гэсэн санаа), луу ихэдвэл бороогүй [зүйр цэцэн үг] (эрх мэдэлтэн олширвол ач тустай зүйл болохгүй гэсэн санаа), луунаас могой төрөхгүй, мориноос хүн төрөхгүй [зүйр цэцэн үг] (бололцоогүй зүйлийг ёжилсон хэллэг);


2. Эрт цагийн аварга гүрвэл, түүнтэй төстэй амьтан - Манайхны луу гээд байдаг маань динозавр хэмээх эрт галавын үлэг гүрвэл юм байна гэдгийг бас тэгэхэд л мэдлээ. Ж.Дамдин. Миний Монгол., луу хүрхрэх (луугийн хүржигнэсэн их дуу гаргах), лууны сахал (хэрээний нүд хэмээх эм), лууны яс (эртний зарим хөхтөн амьтны араг яс);
3. Билгийн тооллын арван хоёр эрхтний тавдугаарх нь: луу жил (билгийн тооллын тавдугаар, луугаар бэлгэ тэмдэг болгосон жил), луу өдөр (арван хоёр хоног бүрийн тавдугаарт тохиох өдөр), луу сар (хаврын сүүл сар), луу цаг (билгийн он тооллын цаг, өглөөний долоогоос есөн цаг), *муу нэртэй луу данстай (муу муухай хэрэгт байнга нэр холбогдож хүн);
4. Байгалийн сүрт үзэгдэл: луу буух (луу унжих), луу унжих (а. Лууны сүүл унжих; б. [шилжсэн] Амласнаа өгөхгүй цааргалах), лууны сүүл унжих (а. Луу унжих:; б. Байгалийн үзэгдлийг хэлэх ардын тайлбар);
5. Луугийн дүрс, луугийн шинж бүхий: луу зурах (бага хүүхдийн ор дэвсгэр дээр шээхийн ёжлол), луугийн нүх (гяндан), луун бэл (лууны дүрс ба хээтэй), луун баганат (луу ороолгосон чимэгтэй багана бүхий ихэс дээдсийн орд, өргөө), луун хээ (лууны дүрсийг гаргасан хээ) - Луу хээтэй гурван давхар зузаан олбог дээрээ тухлан суув. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү.

--oOo--