2024-04-28 12:49:11http://mongoltoli.mn/
1. Ямар нэг юмны хаалт бэхлээгүй, ил, сул чөлөөтэй: задгай бэлчээр (уудам дэлгэр бэлчээр), задгай гал (ил гал), задгай тал (тэнүүн тэгш тал), задгай ус (эрэг хашлагагүй ус), задгай хашаа (уудам сэлүүн хашаа), задгай шүлэг (толгой, сүүл холбоогүй шүлэг), задгай энгэр (товчлоогүй энгэр) - Ахынхаа хүзүүгээр тас тэврэн задгай энгэр рүү нь шургаад элгэнд нь хошуугаа чанга наажээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., задгай хатир (морин нэгэн жигд хатирах явдал), задгай эргэлт (зүрхнээс шахагдсан цус биеийн хөндийд сул асгардаг цусны эргэлт), задгай суман хатираа (морины хурднаар нэгэн жигд хатирах явдал), сул задгай [хоршоо] (а. Чөлөөтэй; б. Эмх замбараагүй);
2. Юмны хаагаагүй, цоож бэхэлгээгүй онгорхой байдал: задгай гэр (а. Цоож цуургагүй гэр; б. Хамаарах эзэнгүй, салан задгай гэр), задгай үүд (хаалгагүй гэр, оромж) - Бага хаалга нь задгай байлаа. Ч.Ойдов. Их жанжин Сүхбаатар танаа., *ам задгай (үзсэн сонссон бүхнээ хэнд ч хамаагүй ярьдаг);
3. Бөөн биш: задгай үүл (тэнгэр бүрхэн тэлэн томорч буй хэсэг бусаг үүл) - Задгай цагаан үүл нь болбол, заавал борооны үүл үү дээ. Монгол ардын дуу;
4. Эмх замбараагүй, цэгцгүй, дэл сул - Манай сумын сургуулийн сургагч багш байхгүй хамаг юм зуун задгай жаран хагархай болчхоод гайхаш тасарч сууна. П.Хорлоо. Түүвэр зохиол., задгай яриа (эмх журамгүй яриа, хамаа намаагүй яриа), салан задгай [хоршоо] (а. Хөнгөн хуумгай, хайнга; б. Эмх цэгцгүй, ундуй сундуй), цалгар задгай [хоршоо] (цалгар назгай);
5. Зөөлөн ширхэгтэй юмны ээдрээ орооцолдоогүй, эрч сүлжээсгүй; задгай ноос (даахирч ширэлдээгүй ноос) - Задгай ноос овоолон тавьжээ. “Цог” сэтгүүл., задгай утас (ээдэрч орооцолдоогүй утас);
6. Аман тал нь дэлгүү, таггүй, таглаа бөглөөгүй - Жимсгэнэ нь задгай амтай ваар хэлбэртэй бөгөөд дотроо тасалгаануудтай тоорцог маягийн хавхагтай байдаг. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., задгай уурхай (ил уурхай), задгай тэрэг (адар дээвэргүй тэрэг, дээд тал нь онгорхой тэрэг), задгай хувин (дэлгүү амсартай хувин), задгай лонх (бөглөөгүй лонх);
7. Шалиг, эрээ цээргүй, нууж хаахыг мэдэхгүй: задгай амтай (сул салан амтай) - Над шиг задгай амтай хүн ч ховор байх даа! гэж бодохуй зовох сэтгэл төрж ярианыхаа өнгийг өөрчлөв. Л.Чойжилсүрэн. Яндангийн цуурай., задгай хүүхэн (эрээ цээргүй хүүхэн) - Эргүй эм задгай. Ж.Дашдорж. Цэцэн үгийн далай;
8. Жижиглэн, ширхгээр, нэг нэгээр: задгай зоос (бутархай ноос), задгай тамхи (а. Ууталж савлаагүй тамхи; б. Ширхэглэн зарах тамхи), задгай пиво (тусгайлан савлаагүй шар айраг);
9. [шилжсэн] Тодорхой зохиогчгүй юмуу, анхнаасаа ноотолж бичээгүй, ам дамжин уламжлагдаж ирсэн дуу.