Хэвлэх


2024-04-26 08:52:09http://mongoltoli.mn/

БУРУУ

1. Зөвийн эсрэг утга, тэрс, ташаа гажуу, гэдрэг: буруу номтон (а. Шүтдэг шашинтай нь тэрс шашин - Буруу номтон чи манай дацан хийдийн гороо горломын дотор бүү гишгэтүгэй. С.Дашдооров. Улаан наран; б. Этгээд, гажууд зөрүү), буруу харах (цааш харах) - Гэтэл ичиж улайсан Бадам сарлайж задарсан үсээ янзлан буруу харан суув. Л.Түдэв. Нүүдэл., буруу ном (үздэг номоос өөр үзэл санаа агуулсан ном), буруу санах (а. Хар буруу санаа бодол агуулах; б. Эндүү ташаа бодох), буруу гажуу [хоршоо] (ёс бус, өөр гажуу) - Уг бичигт гардаг буруу гажуу явдалтны нэрээр... Б.Ринчен. Марк Твений минь махыг нь идэж дээ., буруу зөрүү [хоршоо] (андуу ташаа, зөрүү гажуу) - Буруушаан зэмлэх янзтай буруу зөрүү харан суув. А.Дашням. Хүрэндэлтийн хүүхэн., буруу тэрүү [хоршоо] (гажуу зөрүү), буруу харж уйлах, зөв харж инээх [зүйр цэцэн үг] (яах ч аргагүй болох, ацан шалаанд орох гэсэн санаа), бухын малтсан нуруундаа, буруу явсан биедээ [зүйр цэцэн үг] (андуу эндүү явдалтан үйлийн үрээ өөрөө амсана гэсэн санаа);


2. Солгой, зүүн: буруу гар (а. Зүүн гар; б. [шилжсэн] Эсрэг этгээд - Очиж очиж тэр буруу гарт орно гэж мэдсэнгүй. Б.Ринчен. Гүнж), буруу тал (солгой тал), морины буруу тал (моринд мордохын эсрэг тал) - Золгүй дээрэмчин огцом чарлаад мориныхоо буруу тал руу ганхаж, зузаан цас руу толгойгоо гудран ойчив. Б.Нямаа. Арандалынхан;
3. Цагийн зүүний эсрэг: нар буруу эргэх (нарны явдлын эсрэг) - Орой үдшээр гарч хоёр хүрээг нар буруу тойрдог болж гэнэ. С.Дашдэндэв. Улаан наран;
4. Юмны ар тал, нөгөө этгээд;
5. Дээл хувцасны дотоод энгэр: буруу энгэр (а. Дотоод энгэр; б. Солгой гар талд эсгэсэн энгэр, хүүхэд өвчин ороох зэрэгт дом болгож буруу энгэртэй дээл өмсгөнө);
6. Зөв биш: буруу ишлэх (өөр тийшээ зүтгэх гэсэн санаа), буруу сөөрөг [хоршоо] (аливаа зүйлийн урсгал чигийн эсрэг, буруу зөрүү) - Будаг болсон цайгаа буцалган буруу сөөрөг самрав. Арван гурван хүлгийн дуун., *буруу нь булчингаараа гарах (бүтэлгүй юм хийхэд өөрт нь эргээд гай болох), *буруу ишилсэн сүх шиг (зөрүүд, адайр зантай), буруу өсгөсөн хүүхэд бухын хүзүүнээс дор [зүйр цэцэн үг] (хүмүүжил муутай хүүхэд их хэцүү гэсэн санаа), бурууд зөвгүй [зүйр цэцэн үг] (гэм ослыг зөвтгөх ямар ч аргагүй гэсэн санаа), буруу замаар будаа тээвэл буцахдаа шороо тээнэ [зүйр цэцэн үг] (ажил хэрэгт зөв шударга хандах хэрэгтэй гэсэн санаа) - Ганц хүү чинь Сүрэнгээс салахаа больж шүү. Буруу замаар будаа тээвэл буцахдаа шороо тээнэ гэдэг дээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир;
7. Ааш зангийн зөрүү гажуу, ёс бус: буруу өсгөх (зөв биш хүмүүжүүлэх);
8. Алдаа, гэм, дутагдал: буруу хазгай [хоршоо] (алдаатай, зөв биш, эндүү ташаа) - Үг найруулгад өдий төдий буруу хазгай хэлжээ. Б.Ринчен. Марк Твений минь махыг нь идэж дээ., зэм буруу [хоршоо] (гэмт буруу, тэрс үйлдэл).

--oOo--