Хэвлэх


2025-08-13 08:50:07http://mongoltoli.mn/

БООХ

1. Тарсан, задарсан юмыг эмхлэх, хуйлах, баглах: толгой боох (толгойгоо алчуур, ороолтоор ороох), цаасаар боох (цаасаар баглах, цаасанд хуйлах), баглаж боох (баглах), тунтуйлж боох (түнтийлгэж нягтруулан баглах) - Ширээнд нь тунтуйлж боосон арван шарын ууц мах ажээ. С.Дашдэндэв. Улаан наран., боох цуглах [хоршоо] (баглаж бөөгнөрүүлэх), эрэх боох [хоршоо] (хүлж баглах, уяаг нь мушгин чангаруулах);


2. Уях, хүлэх, зангидах, тогтоох: зангидаж боох (зангидан уях), хөвөрхий боох (амархан тайлагдахаар уях) - Боох гэж дэвтээсэн ширийг зүсэж нарийлах ажил хоёр хүүхэнд оногдож гэрийн сүүдэрт суун удтал ярилаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир;
3. Битүүлэн хамгаалах, таглан ороох: шарх боох (шарх битүүлэн ороох) - Би ч өөрийнхөө шарх боосуу. Б.Ринчен. Заан залуудай;
4. Халхлах, таглах: нүд боох (нүд таглах) - Магсаржав хоолой засаад чимээ алдан хатны нүд боосон хойно суудал солин, дахин нэг үг хэлэв. С.Удвал. Их хувь заяа;
5. Нарийсах, бачуурах: хоолой боох (хоолой бачуурах), амьсгал боох (амьсгалж чадахгүй болох);
6. Боомилох: боож алах (боомилон үхүүлэх), *боож үхэх бор шидэмсгүй (юу ч үгүй, туйлын ядуу), *боож үхэх бор шидэмс эрэх (сандарч бачимдан яахаа мэдэхээ байх гэсэн санаа) - Хүн хүнийг ойлгохгүй байх шиг хэцүү юм хүний амьдралд юу байх вэ! Үүнээс болж хүн “боож үхэх бор шидэмс эрэх нь холгүй” болж. Д.Урианхай. Халуун зуны сүүдэр;
7. Хориг саад хийх, хяхах хавчих: хавчин боох (хяхан хавчих) - Манай улсын эсрэг хавчин боох бодлого явуулж, зав л гарвал бидэнд хор хийх гэж оролдсон хүн. Б.Полевой. Эцсийн бүлэгт., [анагаах] үрийн суваг боох (үр тогтоохыг болиулах); 8. Үнэрхэх, харамлах: хөсгөөр боох (ачлага хөсөг өгөхгүй үнэрхэх), боох хясах [хоршоо] (хяхах, хавчих), хаах боох [хоршоо] (а. Юмыг чөлөөтэй нэвтрүүлэхгүйн тулд хаалт боолт хийх; б. Хавчих, гадуурхах); 9. Хаах, саатуулах - Урсаж байгаа голыг уулын чулуугаар боох шиг... Ч.Лхамсүрэн. Хүрэн морь; 10. [яриа] Боодог хийх: тарвага боох (тарваганы боодог хийх), ямаа боох (ямааны боодог хийх) - За ингээд хүүхнүүд хониныхоо гэдэс цэвэрлэх ажилдаа, харцуул мах чанах, ямаа боох ажилдаа орлоо. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн.

--oOo--