Хэвлэх


2024-05-07 10:39:04http://mongoltoli.mn/

ХУЛГАЙ

1. Амины болон улсын өмч хөрөнгө, эд юмыг зүй бусаар нуун авах завших нь: хулгай баригдах (нууж үйлдсэн хулгайн гэмт үйл явдал илрэх) - Хулгай баригдах тэр цагт гэж бодоход тавиад дуртай зүгт нь тууж орхимоор санагдана. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хулгайд сэрдэх (хэн нэгнийг хулгай хийсэн байх гэж сэжиглэх), хулгай хийх (амины болон улс нийгмийн эд хөрөнгийг зүй бусаар нууж авах) - Банзрагч урьд хэдэн удаа хулгай хийсэн ба хувьсгалын эсэргүү цуурхал дэгдүүлж явсан билээ. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., хулгайд хардах (хулгайлсан гэж бусдыг сэжиглэх) - Ийнхүү хоёр найз муудалцан хэрэлдэж бие биеэ хулгайд хардсаар хаан шүүхэд хүрч очжээ. В.Шарма. Таван сургамж., хулгайн хэрэг (хулгайн гэмт явдал) - Сүрэн уг нь бат гүн шоронд хулгайн хэрэгтэй олон жил хоригдсон. С.Дашдэндэв. Улаан наран., хулгай дээрэм [хоршоо] (а. Хүний эд зүйл, үнэт хөрөнгийг, ил далд цөлмөн авах; б. Төрд тэрслэн самуун дэгдээгч) - Өвгөн манаач, хулгай дээрмийн хүн бус амраг сэтгэлт залуус гэж мэдэв. Б.Ринчен. Гүнж., хулгай зэлгий [хоршоо] (хулгайч), хулгай худал [хоршоо] (хулгай хийж худал хэлэх явдал), хулгайг цээрлүүлж, худлыг мохоох [зүйр цэцэн үг] (үнэн зөвийг тогтоож, гэмтэнд цээрлэл үзүүлэх хэрэгтэй гэсэн санаа), *хулгай гэзэг (толгойн хонхор шилний дээхэн хэсэг газар), *хулгай нүдээр харах (бусдад анзаарагдахгүйгээр сэм харах) - Гэрийн эзэн хутгаар амьд бие махбодоо чичүүлэхээс эмээсэн байдал мэдэгдэн, хулгай нүдээр Тулгын зүг байн байн харж байв. Б.Ринчен. Гүнж., хулгайн үндсийг эс тасалбал, хожмын хор нь их [зүйр цэцэн үг] (муу юмны уршиг их байдаг гэсэн санаа);


2. Юмыг хулгадаг, хулгайлдаг хүн: хулгай авах (хулгайч бусдын эд зүйлийг зүй бусаар нууж авах), хулгай орох (хулгайч бусдын эд хөрөнгөнд халдах), хулгай үүрлэх (а. Хулгай дээрэм хийгчид нэгэн газарт нуугдан хоргодох; б. Хулгай хийгчдийн сүлбээлдэн бүлэглэх), хулгайд алдах (хулгай авах) - Үүний урьдхан, тус хошууны хүрээ том мөнгөн мандлаа хулгайд алдсан тухай ноён танд бэлхнээ айлтган мэдэгдэж байсан. Ж.Дамдин. Миний монгол., хулгайн үүр (хулгай дээрэм хийгчид ба аливаа муу этгээдийн цугларсан газар, орон байр), хулгайн уяа (а. Хулгайлсан малыг уях нууц газар; б. Хулгайчийг хүлэх нэгэн зүйлийн тусгай уяа; в. [хуучирсан] Ялтны хулгайлсан юмыг далдлан шилжүүлж, ялтныг хамтран хуулиас зайлуулах ажиллагаа);
3. [хуучирсан] Улс төрөөс урваж тэрсэлсэн этгээд: урвасан хулгай (төрд тэрсэлсэн этгээд) - Урвасан хулгай Найдан ванг уухай хийгээд дарав аа хө. Улаан туг;
4. Нууц далдуур буюу мэдэгдэлгүй болох байдал - Дарга минь, энэ фермийнхэн чинь биднийг хар нүдээ хамхив уу үгүй юу хулгайгаар үнээгээ сааж байх вий. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., хулгайгаар гарах (нууцаар гарч одох), хулгайгаар ирэх (нууцаар сэм ирэх), хулгайгаар явах (нууцаар явах), хулгай зам (хулгайчдын хулгайлсан зүйлээ зөөдөг нууц зам), хулгай салхи (дулааны улиралд гэр, байшингийн сүүдэр талын цонх, үүд, хаяа хатавчны завсраар үлээх сэрүүн салхи), хулгай сум (а. Далдаас гэнэдүүлэн харвасан сум; б. [шилжсэн] Далдуур хийсэн хор хөнөөл).

--oOo--