Хэвлэх


2024-05-11 02:03:44http://mongoltoli.mn/

ХӨӨХ

1. Үлдэх, илгээх, араас нь нэхэх - Хөөж яваа эзэн нь бараагүй боловч “хаая, хүүе” хашхирах дуу нь цуурайтна. Д.Намдаг. Цаг төрийн үймээн., нэхэн хөөх (нэхэн үлдэх), үлдэн хөөх (шахан зайлуулах), хойноос нь хөөх (хойноос нь нэхэх), хөөж гүйцэх (үлдэж нэхэх), *сүүдрээ хөөх (үр ашиггүй, дэмий зүйл хийх), *чулуу хөөх (бусдад хууртан буруу явах, бусдад мэхлэгдэх);


2. Хүн, амьтныг байгаа газраас нь зайлуулах - Түүнийг ажиглан өдрийг нуугдаж өнгөрүүлээд үдэш мордож адуунаас хэдэн сайхан морьд ялган хөөж билээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., гэрээсээ хөөх (гэртээ байлгахыг хүсэхгүй байх, явуулахыг хүсэх), ялаа хөөх (ялаа зайлуулах), зайлуулан хөөх (зайлуулан явуулах), хөөх туух [хоршоо] (зайлуулан явуулах);
3. Ямар нэгэн юманд шунан хөөцөлдөх: зугаа цэнгэл хөөх ~ жаргал цэнгэл хөөх (зөвхөн жаргаж цэнгэхийг бодон бусад зүйлийг үл ойшоох) - Зуны дэлгэр цагт хааяа хэд гурав хоногоор айраг архи, найр цэнгэл хөөж яваад ирэхэд нь угтан гүйж ирэх хүүдээ баярлан, хүүгээрээ түрээ барин гэртээ орж нүүр хагардаг байсан нь нэг бус билээ. Д.Батбаяр. Цахилж яваа гөрөөс., *яргуй хөөсөн ямаа шиг (ямар нэг сайхан юмны араас шунан хөөцөлдөх);
4. Өөр өөрийн ажил төрлөө гүйцэтгэх: мөр мөрөө хөөх (тус тусын ажил төрлөө эрхлэн амьдрах), зам мөрөө хөөх (мөр мөрөө хөөх), замаа хөөх (а. Замд гарах; б. Аян замаа үргэлжлүүлэх) - Эртхэн замаа хөөх нь дээр болов уу гэж хаанд дахин давтан сануулахад хаан арга буюу зөвшөөрч мордон явав. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., *мөр хөөх (нэг зүйлд бие сэтгэлээ зориулан ажиллаж амьдрах) - Арав гаран жил ой хөвчөөр гэр хийж, ангийн мөр хөөж хүн, амьтны бараа цөөн харах болохоор хүүгийн багын нөгөө сэргэлэн зан нь алга болжээ. Н.Банзрагч. Зам., *сургууль хөөх (сургууль дамжин суралцах);
5. [шилжсэн] Огцруулах, эрхийг нь хасах: намаас хөөх (намаас зайлуулах, намын гишүүнээс хасах), сургуулиас хөөх (сургуульд сурах эрхийг нь хасах);
6. [шилжсэн] Сарниулах, бутаргах, алга болгох: бодол хөөх (бодол сарниулах, алга болгох), үүл хөөх (салхи гарч үүл сарниулах);
7. [шилжсэн] Эр амьтны ороо орж эм амьтныг дагах: бух үнээ хөөх (бухын ороо орж үнээ дагах), ухна ямаа хөөх (ухнын ороо орж эм ямааны араас хөөцөлдөх);
8. [шилжсэн] Шаардах, хэрэглэх, нэхэж авах: улаа хөөх (улаа нэхэх, улаа хэрэглэх).

--oOo--