Хэвлэх


2024-05-13 03:57:06http://mongoltoli.mn/

ХӨНГӨН

1. Хүнд гэдгийн эсрэг утга, чанар хүнд биш, жин бага: хөнгөн атлетик (хэд хэдэн /гүйх, алхах, шидэх, харайх, олон төрөлт гэх мэт/ уралдаан тэмцээнийг багтаасан спортын төрөл), хөнгөн ачаа (өргөх тээхэд хүнд биш), хөнгөн дээлээ өмсөх (нимгэн дээлээ өмсөх), хөнгөн пулемёт ( нэг хүн авч явж болох авсаар пулемёт), хөнгөн төмөрлөг (бага нягттай төмөрлөг), хөнгөн хайлш (хийцийн нягт багатай хайлш), хөнгөн цагаан (химийн махбод, мөнгөлөг цагаан бөгөөд хөнгөн, давтахад хялбар төмөрлөг), хөнгөн элемент (атомын жин нь бага шиг химийн махбод), хөнгөн нимгэн [хоршоо] (зузаан бус, авсаар), хөнгөн нимгэн хувцас (өмсөж явахад биед авсаар хувцас) - Хөнгөн нимгэн хувцастай хотын хүмүүс, тойрон аялагчид амар тайван алхална. М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., хүнд хөнгөн [хоршоо] (хүнд ба хүнд биш юм);


2. Гавшгай, шуурхай, ялгуун хөдөлгөөнтэй: хөнгөн хөдөлгөөнтэй хүн (босох суух нь хурдан шаламгай хүн), хөнгөн хөлтэй морь (унахад биед зүдэргээ багатай, явдал хурдан, зөөлөн морь, адам морь) - Бат өглөөний архинд бие сэтгэл нь сэргэж үл мэдэг давирмагц хөнгөн хөлтэй морь нь шинэхэн ногоон дээгүүр хуй салхи мэт хурдлан давхив. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., хөнгөн хөгжим (хурдан цоглог хэмнэлтэй хөгжим) - Хөнгөн хөгжмийн цоглог нимгэн ая хэний ч атугай тогтуун хүнд бодлыг агшнаа хөөх ажээ. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., хөнгөн гавшгай [хоршоо] (хурдан шуурхай, хурдан шаламгай, хурц сэргэлэн) - Үнэхээр ч тийм сэргэлэн цовоо, хөнгөн гавшгай, алиа шогч атлаа хурц гярхай хүнийг санаж билээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., хөнгөн шингэн [хоршоо] (а. Хурдан шуурхай; б. Ануухан, тэнхлүүн; в. Авсаархан, цомхон), хөнгөн шингэн өвгөн (гавшгай, бие тэнхлүүн өвгөн), зусланд хөнгөн шингэн гарах (зусланд авсаархан юмтай гарах), хөнгөн шуурхай [хоршоо] (хурдан, түргэн шаламгай), хөнгөн уриалаг [хоршоо] (хөнгөн шингэн болоод эелдэг), *гар хөнгөнтэй (а. Хүний хөнгөлсөн, агталсан мал эдгэхдээ түргэн; б. Гардан тарьсан нь өвдөхгүй байх, гараар илж барихад зөөлөн; в. Нум тэлэхдээ муу, харвахад оносон зүйлийг даалгах нь муу);
3. Хүчир биш, хүч бага зарцуулах онцлогтой), хөнгөн ажил (биеийн хүч бага шаардах ажил) - Хуурай газар хөнгөн ажил хий гэж эмч маань зөвлөсөн. Г.Жамьян. Гал атгасан гар;
4. Гэнэн, наагуур, хийсвэр, хуумгай: хөнгөнд үзэх (хуумгай бодлогогүй хандах) - Гэвч ах тан шиг шударга сайд хүн өөрийн нэг охиныг хэт бодож, төрийн хэргийг хөнгөнд үзэж болохгүй. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., хөнгөн бодох (юмны наагуур хуумгай бодох), хөнгөн сэтгэл (юмыг сайтар боддоггүй, хөөрүү сэтгэл), гэнэн хөнгөн зантай хүн (лавдуун бус, наагуур, хөвсөргөн хүн), хөнгөн хуумгай [хоршоо] (гоомой, ул суурьтай бус, өнгөц), хөнгөн хийсвэр [хоршоо] (буурь суурьтай бус, өнгөн талыг нь харсан) - Өнгөрсөн явдлаа нэхэн дурсах тутам хөнгөн хийсвэр, арчаагүй амьтан гэдгээ улам ойлгож байлаа. Д.Мягмар. Уянгын туужууд., хүндээ хөнгөнөөс өгөх [зүйр цэцэн үг] (хүндлэгдвэл зохих атлаа хийсвэр, гэнэн зан байдал гаргах) - Ер нь нэг муу үрээ унаад алс холын хязгаарт зорино гэдэг тань хүндээ хөнгөнөөс өгч байгаа хэрэг юм биш биз? гэж булуут сойвон лавлалаа. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа;
5. Хатуу чанга биш, зөөлөн: хөнгөн шийтгэл ноогдуулах (хийсэн хэрэгтэй харьцуулбал зөөлөн ял оноох), хөнгөн ялын зүйл (хатуу чанга биш ялын зүйл), хөнгөн жанчих (зөөлөн зодох), хөнгөн тэрэг (суудлын автомашин) - Дөлгөөн цэнхэр мөрөн мэт цэлийсэн дардмал замаар өнгө бүрийн хөнгөн тэрэг зөрөлдөн өнгөрнө. Ж.Дамдин. Миний монгол., хөнгөн хоол (шингэхдээ хялбар, чанартай хоол).

--oOo--