Хэвлэх


2024-05-22 05:45:10http://mongoltoli.mn/

ХАЯХ

1. Шидэх, чулуудах, орхих: хог хаях (хог асгах), бугуйл, уурга хаях (бугуйл шидэх, бугуйлдах) - Хонгор мориныхоо далтай хацраа нийлүүлэн сунайж уургаа хаян эргүүлэв. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., гаргаж хаях (гадагш гаргах, чулуудах), гувчуур хаях (өөш шидэх), доош хаях (доош хандуулан шидэх), зэвсгээ хаях (а. Дайныг эсэргүүцэх; б. Бууж өгөх), мөрөн дээрээ хаях (мөрөн дээрээ тавих), оч хаях (бага зэрэг галын цог үсрэх), түрс хаях (загас түрс гаргах), хахууль хаях (хахууль өгөх), цүү хаях (шөнийн цагт цагаан мод чулуудаж хайж олж наадах), чулуу хаях (чулуу шидэх), шоо хаях (шоо буулгах), шүлсээ хаях (шүлсээ нулимах), энд тэнд хаях (энд тэнд орхих), сээтэн хаях (сэтгэлд таалагдсан хүнээ өөрт татахын тулд элдэв ааш маяг гаргах); *үг хаях (гоморхож егөөдсөн үг хэлэх, тунирхах), *яс хаях (хоёр этгээдийн хооронд үймүүлж өдөөх) - Тэгээд л Батмөнх охин хоёрыг минь хооронд яс хаяж үймүүлж байна. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., *өгөөш хаях (бусдыг өөрийн башир аргадаа оруулахаар хуурах, арга заль зохиох), өөд нь хаясан чулуу өөрийн толгой дээр [зүйр цэцэн үг] (хийсэн хэргийнхээ горыг нь амсах);


2. Гээх, гээгдүүлэх: түрийвчтэй мөнгөө хаях (түрийвчтэй мөнгөө гээх), түлхүүрээ хаях (түлхүүрээ гээх);
3. Орхих, оорох, болих, тэвчих - Авсан ч би хормойгоо чирсэн юм авахгүй, олигтойг авна хаа мундана аа гэхэд нөгөө өвгөн, -Яндаа маань хөгшнөө хаях нь гэв. С.Удвал. Их хувь заяа., ажил хаях (ажлаа орхих), гэр бүлээ хаях (гэр бүлийн хүмүүсээ орхин явах), тамхиа хаях (тамхиа орхих, тамхи татахаа болих), сургуулиа хаях (хичээл сургуулиа орхих, сургуулиасаа гарах);
4. Хээл орхих, дутуу төрөх - Өвлийн хүйтэнд хонь ямааг гэнэт усалснаас болж хээлтэй эм хонь ямаа хээл хаях, тарга хүчийг нь хөдөлгөх муу талтай байдаг. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., гүү унагаа хаях (гүү хээл орхих, унагаа дутуу гаргах), үнээ тугалаа хаях (үнээ хээл орхих);
5. Дийлэх, унагаах: учраа бөхөө хаях (учраа бөхөө унагаах);
6. [шилжсэн] Хөл гараа савлах: гараа хаях (гараа савлах, сажих).

--oOo--