Сарьдагийн хийдийн байдлыг сэргээн зурсан зураг. Зургийг Б.Батцоож. Эх сурвалж: (ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн Түүхийн баримт мэдээллийн төв)

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Рибогэжайганданшадублин
Хамаа бүхий үг Өндөр гэгээн, Халх Ойрадын үймээн
Төрөл Шашин
Цаг үе XVII зуун
Сүмийн онцлог Өндөр гэгээн Занабазарын оролцоотойгоор байгуулсан сүм хийдүүдийн дотроос цар хүрээгээрээ нэлээд томд тооцогдоно.
Байгуулагдсан он 1680 он
Хаана байсан Төв аймгийн Эрдэнэ сум
Сүмийг байгуулсан хүн Өндөр гэгээн Занабазар

Сарьдагийн хийд

Төв аймгийн Эрдэнэ сумын нутагт Өндөр гэгээний байгуулсан хийд

    Түшээт хан аймгийн Дархан Чин вангийн хошуу одоогийн Төв аймгийн Эрдэнэ сумын нутаг Бага Хэнтийн нурууны салбар Сарьдаг уулын энгэрт оршино.

    Уг хийдийг анх Халхын Өндөр гэгээн Занабазар өргөөгөө улам өргөтгөн шарын шашны төв болгохоор 1654 онд Хэнтий уулын өвөрт Рибогэжайганданшадублин гэдэг хийд байгуулжээ. Албан ёсоор 1680 онд барьж дуусгажээ. Гэвч энэ хийд Монголын шашны төвийн үүргийг төдий л удаан гүйцэтгэж чадсангүй. 1687 онд Халх-Ойрадын үймээнд цөлмөгдөн сүйтгэгдсэн байна. Гэвч уг хийдийн туурин дээр багавтар сүмд ХХ зууны эх хүртэл хурал хурж байжээ. XIX зууны эцсээр Монгол нутгаар аялсан жуулчин А.М.Позднеев тус хийдэд очсон тухай мэдээг үлдээжээ. Мөн 1915-1916 онд П.А.Виттегээр удирдуулсан шинжилгээний анги анх шинжилжээ. Тэндээс бурхны эвдэрхий цац, барилгын паалантай ваар болон гоёл чимэглэлийн зүйлс олдсон байна. 1920-иод оноос Судар бичгийн хүрээлэнгээс малтжээ. 1995 ондШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнгээс малтлага хийж судалсан байдаг.

    Сарьдагийн хийд бол Өндөр гэгээн Занабазарын оролцоотойгоор байгуулсан сүм хийдүүдийн дотроос цар хүрээгээрээ нэлээд томд тооцогдоно. Байгалийн үзэсгэлэнг хослуулан байгуулжээ. Үүгээрээ монголын бурхан шашны нэг томоохон сүм байсан ба уран барилгын чухал дурсгал юм. (С.Чулуун, Н.Маралмаа)

Ашигласан ном зохиол

У.Эрдэнэбат. Сарьдагийн хийд. Studia Historica. T.XXIX.
А.М.Позднеев. Очерки быта монгольских монастырей и буддийского духовенства в Монголий. СПБ.1887.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Өндөр гэгээн Занабазар амьдрал өв. (эрхилсэн С.Чулуун, Б.Мөнхжаргал). Адмон принтинг. УБ., 2015
Ичинноров С. Анхдугаар Богд Өндөр гэгээн Занабазар. Мөнхийн үсэг. УБ., 2009
Ичинноров С. Өндөр гэгээн Занабазар намтар, бүтээлийн зарим асуудал. Мөнхийн үсэг. УБ., 2005
Монголын сүм хийдийн түүхэн товчоон. Адмон принтинг. УБ., 2009