I
(ургамал)
1. Бүдүүн хатуу иштэй олон наст ургамал, ишнээс салаа мөчир гарч, модны саглагар орой болно - дэлгэрэнгүй...Өнөө сайхан мод ийм эрт навч нь уначихлаа. Г.Жамъян. Гал атгасан гар., бут мод (туг тугаар багцлан ургах мод), зуун мод (ойгоос тасархай хэсэг бөөм мод), хэрүү мод (уулын ард хүй хүйгээр нягт ургасан мод), хайдаг мод (онгоцны ёроолд нуруу болгон хадсан мод), хүн мод (ганц хүн тэмээнд юм ачихад нөгөө талд хүнийг орлон тэнг тулах ацтай мод), модон эдлэл (модоор хийсэн зүйл: модон аяга, модон байшин, модон гадас, модон савх, модон хувин гэх мэт), мод огтлох (ургаа модыг хөрөөдөж унагах), мод бэлтгэл (модыг ямар нэгэн зүйлд хэрэглэхээр зэхсэн нь), модны мужаан (модоор эдлэл хийх, засварлахад мэргэшсэн хүн), модны давирхай (модноос ялгарах хар хүрэн, хар өнгийн хурц үнэртэй зунгааралдсан шингэн наалдамхай бодос), модны дурс (модны холтос), модны эд (модны холтосны доторх хатуу нягт зүйл), гэрийн мод (гэрийн тооно, унь, хана, хаалга), яс мод (байшин, барилга зэргийн их бие, гол болж байгаа мод), босго мод (хөндлөн гишгүүр мод), араг мод (гэрийн мод), модон морь (а. Биеийн тамирын харайж сургуулилах хэрэгсэл; б. Морины хиймэл толгой сүүлийг тусгай сууринд уяж, ваадан буулгаж сүүжинд уяж морилсон дүрмээр наадах нэг зүйл тоглоом), модон хөлт (гутлын уланд уртхан мод залган явж тоглох тоглоом), модон бичиг (гурваас дөрвөн цунгийн хэмжээтэй хавтгайлан зассан модон дээр элдэв дүрсийг сийлбэрлэн зурж харилцах нь), мод чулуу [хоршоо] (хатуу иштэй олон наст ургамал болон байгалийн хатуу биет) - Дэлт саарал энд тэнд хад чулуунд хавхаа савж цохисон ч байх шиг мод чулуунд тээгэлдүүлж үсэрч цовхчсон ч байх шиг. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., ой мод [хоршоо] (ой хөвч, уулын мод), модон бар [хуучирсан] (сийлмэл модон хэв), модны нохой [амьтан] (модхой), модны согсор [ургамал] (өнгө хөх, урт хавтгай навчтай, улаан үртэй, аливаа модонд тогтож ургадаг нэг зүйл ургамал, чанаж үхэрт идүүлэхэд сайн), модны чийрмаа цэцэг [ургамал] (модон иштэй, сийрэг навчтай, янз лянхуа цэцгийн адил бөгөөд үнэр маш их, тоорцог шар, дөрвөн сар цэцэглэдэг нэгэн зүйл цэцэг), модны шавтал [ургамал] (илжгэн чих), модон бадам [ургамал] (хээр бут бутаар ургадаг, цайвар ногоон өнгөтэй, хэлтэс нь ес, нэг салаанаас нэжгээд цэцэглэж, балчингаас навч гарна, эрхэм чийрмаа цэцгийн адил үнэртэй нэг зүйл цэцэг), навчит мод [ургамал] (шилмүүст модноос ялгавартай навч бүхий мод), нарс мод [ургамал] (боргоцой бүхий шилмүүст мод) - Нарс гэдэг модоороо наадмыг минь сийлсэн аав минь. ААЗ., самрын мод [ургамал] (хуш), хайлаас мод [ургамал] (уян бөгөөд бөх чанартай навчит мод) - Хайлаас модны мөчир дээгүүр харцага шувуу нь жиргээд байна. Д.Нацагдорж. Бүрэн түүвэр., хар мод [ургамал] (харгай), хувь мод [ургамал] (мөнх ногоон тураг мод), шилмүүст мод [ургамал] (навчит модноос ялгавартай шилмүүс бүхий мод), ялам мод [ургамал] (навчаар нь хүр хорхой тэжээдэг, үрийг нь иддэг нэгэн зүйл мод), *модоо барих (хоосрох, ядуурах), *мод болох (мод шиг хатуурах, хөлдөх) - Өвлийн хүйтэн эрчилж байлаа. Нэг өглөө зуны сэржгэр малгайтай ёстой л мод болох шахсан орж ирж билээ. Ч.Лодойдамба. Хоёр найз минь., *модон өмд өмсчихсөн юм шиг (суухгүй хөшөө мэт зогсох байдал) - Нөхрөө орж ирээд байхад модон өмд өмсчихсөн юм шиг яаж байгаа дамшиг вэ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *мод толгой (гаанс) - Цаадах нь өөрийн муу мод толгой хоёрыг хариуд нь барьжээ. Д.Маам. Газар шороо., модны бүдүүн нь, махны тарган нь [зүйр цэцэн үг] (модны бүдүүн том нь ашигтай, махны өөхтэй нь амттай гэсэн санаа), модны муу жодоо, махны муу зовлого [зүйр цэцэн үг] (мод, махны хамгийн муу нь гэсэн санаа), ойн мод урттай богинотой, олон хүн сайнтай муутай [зүйр цэцэн үг] (хүн бүхэн адил биш гэсэн санаа);
2. Түлээ:
мод хагалах (хөрөөдсөн модыг жижиглэх, түлээ хагалах),
мод хөрөөдөх (модыг хэрчим болгон огтлох, түлээ
дэлгэрэнгүй...хөрөөдөх).
- бут мод - туг тугаар багцлан ургах мод
- зуун мод - ойгоос тасархай хэсэг бөөм мод
- хэрүү мод - уулын ард хүй хүйгээр нягт ургасан мод
- хайдаг мод - онгоцны ёроолд нуруу болгон хадсан мод
- хүн мод - ганц хүн тэмээнд юм ачихад нөгөө талд хүнийг орлон тэнг тулах ацтай мод
- модон эдлэл - модоор хийсэн зүйл модон аяга, модон байшин, модон гадас, модон савх, модон хувин гэх мэт
- мод огтлох - ургаа модыг хөрөөдөж унагах
- мод бэлтгэл - модыг ямар нэгэн зүйлд хэрэглэхээр зэхсэн нь
- модны мужаан - модоор эдлэл хийх, засварлахад мэргэшсэн хүн
- модны давирхай - модноос ялгарах хар хүрэн, хар өнгийн хурц үнэртэй зунгааралдсан шингэн наалдамхай бодос
... үргэлжлүүлэн харах ...- модны дурс - модны холтос
- модны эд - модны холтосны доторх хатуу нягт зүйл
- гэрийн мод - гэрийн тооно, унь, хана, хаалга
- яс мод - байшин, барилга зэргийн их бие, гол болж байгаа мод
- босго мод - хөндлөн гишгүүр мод
- модон морь - а. Биеийн тамирын харайж сургуулилах хэрэгсэл; б. Морины хиймэл толгой сүүлийг тусгай сууринд уяж, ваадан буулгаж сүүжинд уяж морилсон дүрмээр наадах нэг зүйл тоглоом
- модон хөлт - гутлын уланд уртхан мод залган явж тоглох тоглоом
- модон бичиг - арав орчим сантиметр хэмжээтэй хавтгай модон дээр элдэв дүрс сийлбэрлэн зурж, утга санаа илэрхийлдэг эртний бичиг
- мод чулуу - хатуу иштэй олон наст ургамал болон байгалийн хатуу биет
- ой мод - ой хөвч, уулын мод
- модон бар - нимгэн цаасан дээр бичсэнээ модон дээр наасны дараагаар араас нь сийлж гаргадаг бар
- модны нохой - модхой
- модны согсор - өнгө хөх, урт хавтгай навчтай, улаан үртэй, аливаа модонд тогтож ургадаг нэг зүйл ургамал чанаж үхэрт идүүлэхэд сайн
- модны чийрмаа цэцэг - модон иштэй, сийрэг навчтай, янз лянхуа цэцгийн адил бөгөөд үнэр маш их, тоорцог шар, дөрвөн сар цэцэглэдэг нэгэн зүйл цэцэг
- модны шавтал - илжгэн чих
- модон бадам - хээр бут бутаар ургадаг, цайвар ногоон өнгөтэй, хэлтэс нь ес, нэг салаанаас нэжгээд цэцэглэж, балчингаас навч гарна, эрхэм чийрмаа цэцгийн адил үнэртэй нэг зүйл цэцэг
- навчит мод - шилмүүст модноос ялгавартай навч бүхий мод
- нарс мод - боргоцой бүхий шилмүүст мод
- самрын мод - хуш
- хайлаас мод - уян бөгөөд бөх чанартай навчит мод
- хар мод - харгай
- хувь мод - мөнх ногоон тураг мод
- шилмүүст мод - навчит модноос ялгавартай шилмүүс бүхий мод
- ялам мод - навчаар нь хүр хорхой тэжээдэг, үрийг нь иддэг нэгэн зүйл мод
- модоо барих - ядуурах, хоосрох
- мод болох - мод шиг хатуурах, хөлдөх
- модон өмд өмсчихсөн юм шиг - суухгүй хөшөө мэт зогсох байдал
- мод толгой - гаанс
- модны бүдүүн нь, махны тарган нь - модны бүдүүн том нь ашигтай, махны өөхтэй нь амттай гэсэн санаа
- модны муу жодоо, махны муу зовлого - мод, махны хамгийн муу нь гэсэн санаа
- ойн мод урттай богинотой, олон хүн сайнтай муутай - хүн бүхэн адил биш гэсэн санаа
- мод хагалах - хөрөөдсөн модыг жижиглэх түлээ хагалах
- мод хөрөөдөх - модыг хэрчим болгон огтлох, түлээ хөрөөдөх
- араг мод - гэрийн мод
Ижил үг
