I
1. Хүн, амьтны шээс боловсруулах эрхтэн - Бөөр нь бөгсөнд байг. Монголын нууц дэлгэрэнгүй... бөөр булжих (бөөр байрнаасаа хөдлөх), бөөр унах (бөөр байрнаасаа доргиж гэмтэх), бөөр хатуурах (бөөрний цуллаг нь холбогч эдээр солигдож хямрах), бөөр хөдлөх (бөөр булжих) - Түрүүчийн авгай нь өвөл тэмээнээс унаж бөөрөө хөдөлгөөд өнгөрсөн юм. С.Лочин. Газрын дуун., бөөр чулуужих (шээс ялгаруулах эрхтэнд эрдэс хуримтлагдан нягт хатуу болох), бөөрний дутал (бөөрний шээс ялгаруулах үйл ноцтой хямарснаас нөр бохирдох эмгэг), бөөрний үрэвсэл (бөөрний эд эс гэмтэснээс хавагнах, даралт ихсэх эмгэг), өрөөсөн бөөр (а. Хүний биеийн хосоор байдаг эрхтний нэр; б. [шилжсэн] Ямар нэг талаараа хэн нэгэнтэй ижил - Далай ван, тэргүүн мээрэн биш вангийн зэрэгтэй боловч, өнөөх л Дамдин тэргүүн юм уу, Галсан мэйрэнгийн өрөөсөн бөөр нь гэж мэдээрэй. Б.Ринчен. Үүрийн туяа), бөөрөөрөө нийлэх (а. Бөөр бөөрөө дарах; зэрэгцээ юмны нэн ойр шахуу байх; б. [шилжсэн, үл таашаасан] Зан ааш, ажил үйлээрээ адилхан байх), *бөөр гаргах ~ бөөрийг нь гаргах (а. Мал төхөөрөх, мал нядлах; б. Хүн алах - Шар цэрэг хүрээд ирэхийн цагт миний бөөрийг гаргуулчихаж дөнгөнө шүү дээ. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал), *бөөрийг нь авах (а. Бөөрний мэс засал хийх; б. [шилжсэн] Айлгах, сүрдүүлэх; хүүхдийг айлгах үг), *бөөр нь унасан юм шиг (хүний цог жавхаагүй буюу хэтэрхий дорой номхон байдал), *алаг бөөрний холбоо сүлбээтэй (ах дүү, төрөл садны хэлхээ холбоотой) - Энэ нарт хорвоод эцэг эхээс хоёулхнаа үлдсэн алаг бөөрний холбоотой хүмүүс өнө удаан хагацлын дараа гэнэт уулзан учрав. Л.Түдэв. Уулын үер., *үхрийн бөөр шиг (эрээвэр хураавар, янз бүрийн юм холилдсон), хурган бөөр [ургамал] (хурган бөөртөн овгийн төрөл, нэг зүйл модлог ургамал);
2. Бөөр байгаа орчим; юмны хажуу тал: бөөр алаг (малын бөөр хавиараа алаг зүсэм, бөөрөн тушаагаа алаг), дэлгэрэнгүй...
3. [шилжсэн] Энхрий, булбарай, өчүүхэн - Бөөрийн чинээ биеийг минь бүтэн мэнд үлдээв. Монголын нууц дэлгэрэнгүй... *өөхөнд хучсан бөөр шиг (эрх танхи, дур зоргоороо гэсэн санаа) - Өвгөний энэ учиртайхан ширвэлт намайг зарим сайн нөхөд минь “өөхөн доторх бөөр” гэж шоглодгийг улам ч нотлох мэт санагдлаа. Б.Бааст. Орос хүн;
4. [шилжсэн] Жижигхэн: бөөр хуурай (жижигхэн хуурай).
- бөөр булжих - бөөр байрнаасаа хөдлөх
- бөөр унах - бөөр байрнаасаа доргиж гэмтэх
- бөөр хатуурах - бөөрний цуллаг нь холбогч эдээр солигдож хямрах
- бөөр хөдлөх - бөөр булжих
- бөөр чулуужих - шээс ялгаруулах эрхтэнд эрдэс хуримтлагдан нягт хатуу болох
- бөөрний дутал - бөөрний шээс ялгаруулах үйл ноцтой хямарснаас нөр бохирдох эмгэг
- бөөрний үрэвсэл - бөөрний эд эс гэмтэснээс хавагнах, даралт ихсэх эмгэг
- өрөөсөн бөөр - а. Хүний биеийн хосоор байдаг эрхтний нэр; б. [шилжсэн] Ямар нэг талаараа хэн нэгэнтэй ижил - Далай ван, тэргүүн мээрэн биш вангийн зэрэгтэй боловч, өнөөх л Дамдин тэргүүн юм уу, Галсан мэйрэнгийн өрөөсөн бөөр нь гэж мэдээрэй. Б.Ринчен. Үүрийн туяа
- бөөрөөрөө нийлэх - а. Бөөр бөөрөө дарах зэрэгцээ юмны нэн ойр шахуу байх; б. [шилжсэн, үл таашаасан] Зан ааш, ажил үйлээрээ адилхан байх
- бөөр гаргах~бөөрийг нь гаргах - а. Мал төхөөрөх, мал нядлах; б. Хүн алах - Шар цэрэг хүрээд ирэхийн цагт миний бөөрийг гаргуулчихаж дөнгөнө шүү дээ. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал ... үргэлжлүүлэн харах ...
хүрэн бөөр - зайтай, завсартай, хөндий, сэтгэл дутуу
Хүний хүү хүрэн бөөртэй. ААЗ
