I
1. Үе улиран залгамжилж улс, аймгийн эрхийг ганцаараа эзэрхэгч -дэлгэрэнгүй... Агай шавдал хатан нь хаан хүний хүүхэн гэхийг нь сонслоо би. Жангар., гүр хаан [түүх] (улсын эзэн, ард түмний удирдагч), хаан суух (а. Хааны хойчийг залгамжлах; б. [шилжсэн] Юманд эзэн суух), хаан төр (хаан удирдан авч явах төр), хаан хөвгүүн (хааны хөвгүүдээс ор залгамжлуулахаар нэр цохолсон хөвгүүн), хаан ширээ (хаан төрийн суудал), хаан суурь (хаан ширээ) - Түүнийг хаан сууринд суугаад бүтэн гурван жил хүрэхгүй хугацаа өнгөрөв. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., хаан ширээнд суух (хаан суух, хаан болох), хаан вангийн ёс (феодализм, хаад ноёдын эрхт ёс), хаан орон суулгах (хаан ширээг залгамжлуулах), хаан суулгах (хаан сууринд өргөмжлөх), хаан сууринд өргөмжлөх (хаан хэмээн хүлээн зөвшөөрч ёслол үйлдэх) - Түүнийг хаан сууринд өргөмжлөх гэж байгаа бололтой. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., ерөөлийн хаан (гурван цагт хураасан буян нугуудыг бүхнээ сайн явдлын учир зорин ерөөхийн арга ялгамжийг үзүүлсэн судар бөгөөд ерөөл бүгдийн хаан хэмээн үздэг), номун хаан [шашин] (эрлэгийн хаан), хатан хаан (хаан ширээг залгамжлан авсан сурвалжит эмэгтэй хаан), хаан атаа [бөө] (бөөгийн шашны гол тэнгэрийн нэг), эзэн хаан [хоршоо] (хэмжээгүй эрхт дээд хаан), хаан хатан [хоршоо] (эзэн хаан, түүний ёсолж авсан эхнэр) - Тэнгэр газрын эцэг эх нар сар бүрдэн хаан хатан хоёул учралдан бүрэлдсэн бэлгэт түмэн бодис дэлгэрсэн мэт болов. В.Инжаннаши. Хөх судар., хаад ноёд [хоршоо] (төр засгийн эрх барих хүмүүс) - Чухам гадаад хаад ноёд дагасан нь маш олон. В.Инжаннаши. Хөх судар., хаад ихэс [хоршоо] (хаад ноёд) - Ураг садан халамжтай болтугай, улс иргэн далайг давтугай, хаад ихэст хамт зэрэгцсүгэй, харцас иргэнд өргөгдөн хүндлэгдтүгэй. В.Инжаннаши. Хөх судар., хаад эзэд [хоршоо] (улс орныг захирах эрх мэдэлтнүүд) - Дорнод энэтхэгээс энэтхэгт ороход хэрвээ газар орны хаад эзэд нь мөчөөрхвөөс тэдэн лүгээ хэрхэн байлдах дайлахыг зөвлөхүйеэ. В.Инжаннаши. Хөх судар., хаан шиг байж заан шиг буцах [зүйр цэцэн үг] (буурь суурьтай байх), хааны алба халаатай, эзний алба ээлжтэй [зүйр цэцэн үг] (төрийн алба ээлж, халаатай байдаг), хаан агтаа сойход царцаа гуяа сойв гэх шиг [зүйр цэцэн үг] (сачий нь хүрэхгүй байж бусдыг дуурайх), хаан өөрийн оронд хүндлэгддэг, мэргэд газар бүхэнд хүндлэгддэг [зүйр цэцэн үг] (эрдэм номтой хүн хаанаас ч хүндтэй, эрдэм ном хамгаас чухал гэсэн санаа), хаан хүүд хазааргүй, нохойн хүүд ногтгүй [зүйр цэцэн үг] (өөрийн дур зоргоор захирч болдоггүй юм гэж бий), хааны санд үгүй юм гуйлгачны туламнаас гарах [зүйр цэцэн үг] (гуйлгачнаас ч гэсэн авах юм бий гэсэн санаа);
2. Эзэн:
хар гэртээ хаан, бор гэртээ богд [зүйр цэцэн үг] (хүн өөрийн гэртээ эзэн, өөрийн гэртээ хаан шиг эрх дураараа байдаг
дэлгэрэнгүй...гэсэн санаа).
Ижил үг
