Хэвлэх


2024-07-28 05:10:05http://mongoltoli.mn/

УУХ

1. Шингэн юмыг балгаж залгих: айраг уух (айраг залгилах) - За нэг сайхан цай чанаад аль. Хэдэн аягыг уугаад түүнийг чинь оролдъё гэв. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., ус уух (ус балгах, ус залгилах), цай уух (цай балгалах), архи уух (архи балгах), ухаан алдталаа уух (хэтэрхий их архи ууж эрүүл ухаанаа алдах), нохой гурав харагдтал уух (архи хэтэртэл уух, жирийн байдлаа алдтал уух), унд уух (хөнгөн маягийн хооллож ундлах), эм уух (шингэн болон шахмал эмийг балгаж залгих, зажилж идэх), уух идэх [хоршоо] (шингэн зүйл уух болон хоол хүнсний зүйл идэх), *ууж идэхээ умартах (санаа сэтгэл шулуудан ямар нэгэн юманд шаргуу зүтгэх), *ухаанаа уух (а. Эрүүл ухаанаа алдах; б. Хэтэрхий их архи уух), *ус уух хувьтай (амьд явах хувьтай) - Гэтэл ашгүй Богд гэгээний аврал, монголчууд бидний ус уух хувь заяаны тавилангаар ... гаминг хүрээнээс хөөлөө гэсэнд гэрийн хүмүүс ам амандаа ашгүй л дээ гэцгээв. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., *мөнгө уух (а. Их цалин хөлс авах - Түүний ярьснаас үзвэл Осор барилгад хэвээрээ байж байгаад ноднин төмөр замд оржээ. Өөрийн нь ярих нь “мөнгө уудаг” гэнэ. С.Бадраа. Улаанбаатар минь сайн байна уу; б. Ашиг орлого их олох), *өвс идэж ус уусан юм шиг (хүч тэнхээгүй, тар тамир муутай, сул дорой) - Хэд сайн цохиж авъя гэсэн Төмөрийн урам хугарах шиг болоод “өвс идэж ус ууж явсан золиг уу даа” гээд ногоон дээр хэвтүүлэв. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир; б. Аливаа ажил төрлийг гүйцэтгэхэд мөнгө их зарах), *эрүүний шөл уух (загнуулах, аашлуулах) - Тэрээр “За ямар ч гэсэн саяхан авсан зургаа шөнөжин эвлүүлж хонолоо гэж хэлье. Үнэмшихгүй дээ. Хэчнээн хоног эрүүний шөл уух бол?” ... гэж бодож явлаа. Л.Пүрэвдорж. Манан., ууж идэхдээ хурдан, унтаж хэвтэхдээ мэргэн [зүйр цэцэн үг] (муу зүйлд сайн; залхуу хойрго гэсэн санаа), ууж ууж шорвог гэх, унаж унаж даарь гэх [зүйр цэцэн үг] (хуншгүй зан гаргах, хэрэглэсэн хойноо муу гэх), уудаг ундаа багасга, унтах нойроо богиносго [зүйр цэцэн үг] (ажил их хий, ном их үз гэсэн санаа);


2. [шилжсэн] Цаас бөс зэрэг зүйл шингэн зүйлийг шингээх: бэх уудаг цаас (бэхтэй үзгээр бичихэд бэхийг шингээдэг цаас);
3. [шилжсэн] Үрэх, барах: мөнгө уух (мөнгө их зарцуулах, үрэх), цаг уух (цаг үрэх, цаг их авах); 4. [хорчин аман аялгуу] Сорох: тамхи уух (тамхи татах).

--oOo--