Хэвлэх


2024-07-26 07:19:02http://mongoltoli.mn/

ТОХОЙ

1. Гарын бугалга, шуутай нийлэх үе - Амар байна уу? Та хэмээн өвгөний тохой дороос хоёр гарын алгыг дээш харуулан өргөсхийн тулав. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., тохойгоо нугалах (гараа тохойгоор нь эвхэх), тохой нийлэн суух (нэг ширээнд зэрэгцэн суух), тохойгоо гэмтээх (гарын тохой хэсгээр гэмтээх), тохой зөрүүлэх (золгох), өвдөг тохой [хоршоо] (гарын бугалга шуутай нийлэх хэсэг болон хөлийн дунд чөмөг шаант хоёрын уулзвар), *тал тохой татах (ах дүү, хамаатан садан, танилаа дотночлон үзэх, бусдаас илүү үзэж хэрэг явдлыг нь ёс бусаар бүтээж өгөх) - Тамгын газрынхан тал тохой татан Жамъян бэйсийг зөвтгөнө. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., *тохой өндөр байх (бусдаас авьяас, мэдлэг чадвар илүү байх), тохой зөрүүлэн барилцаж толгой нийлүүлэн нөхөрлөх [зүйр цэцэн үг] (сайн анд нөхөр болох гэсэн санаа), тохой хугаравч ханцуйдаа [зүйр цэцэн үг] (аливаа муу зүйлээ хэт дэвэргэлгүй өөр хоорондоо ярилцан засах гэсэн санаа), тохой зөрүүлэн барилцаж, толгой нийлүүлэн нөхөрлөх [зүйр цэцэн үг] (сайн анд нөхөр болох гэсэн санаа);


2. Хувцасны ханцуйны тохой орчмын газар: дээлийн тохой (дээлийн ханцуйны тохой орчим газар) - Тохой нь сэмрэн цоорсон хар хиазтай хуучин улаан торгон дээлтэй. П.Хорлоо. Багш., цамцны тохой (цамцны ханцуйны тохой орчим газар);
3. Уртын хэмжээ - Багшийн энэ байшинд шагай харваж байвал болмоор юм байна, есөн тохой хүрэх болов уу? С.Удвал. Их хувь заяа., мухар тохой (тохойноос атгасан гарын дээд тал хүртэлх хэмжээ), үзүүр тохой (тохойноос дэлгэсэн гарын хурууны үзүүр хүртэлх хэмжээ) - Урт нь найман үзүүр тохой, өргөн нь зургаан үзүүр тохой хиртэй юм босгох санаатай. Б.Нямаа. Арандалынхан;
4. Усны тохойрч махирлан урсах газар - Алсын алсад их мөрний өргөн тохой толь мэт мэлтийн харагдана. Ж.Дамдин. Үймээний жил., голын тохой (голын мурийн урссан хэсэг), тохой тойром [хоршоо] (тогтоол гүн ус), - Тохой тойрмын усыг тойрон байж гарууштай. Монгол ардын уртын дуу., булан тохой [хоршоо] (а. Юмны өнцөг хэсэг; б. Гол мөрний мушгиран урсах хэсэг) - Хашааны булан тохойгоор яваа хүмүүсийн хувцасны өнгө ялгаран лам хар нь танигдахуйц болоход тэмээг хэвтүүлэн амраав. Д.Намдаг. Цаг төрийн үймээн.

--oOo--