Хэвлэх


2024-07-25 10:25:01http://mongoltoli.mn/

ТОГТОХ

1. Орших, хөдөлбөргүй болох: оршин тогтох (оршин байх), тогтож ядах (нэг газраа удаан байж эс чадах, ямар нэгэн зүйлд ихэд тэмүүлэн байж ядах) - Тэд шууд Хатанбаатарын өмнө ирж зогсоход морьд нь тогтож ядна. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *чөтгөр ч тогтох аргагүй (маш хүйтэн) - Одод гялалзсан цэлмэг тэнгэрийн доорх тэр уулын ар хөмгийн жавар чөтгөр ч тогтохын аргагүй алгадаж байв. Ж.Пүрэв. Зүрхний хилэн;


2. Урсаж хөдөлж байсан зүйл урсах, хөдлөхөө болих, тунах: ус тогтох (урсаж байсан ус урсахаа больж хонхор газар тунах, хуралдах), цус тогтох (цус гарахаа болих), бороо тогтох (бороо орохоо болих) - Бороо цаг шахам орж, ширхэг нь цөөрөн… тогтох шинжтэй болов. П.Хорлоо. Багш., салхи тогтох (салхи намдах, салхи салхилахаа болих, салхины хүч намдах);
3. Мал тогтуун идээшлэх: хонь тогтох (хонь нэг газраа тогтуун идээшлэх);
4. [шилжсэн] Идээ ундаа биед шингэх;
5. [шилжсэн] Буурь суурь суух, төвшрөх: нас тогтох (нас ахиж залуугийн хөнгөн хийсвэр байдал үгүй болж намба суух), сэтгэл тогтох (сэтгэл элдэв зүйлд зовнихоо больж төвшрөх);
6. [шилжсэн] Үүсэж бүрэлдэх - Танил нөхөдтэйгөө учирч яриад тал нутгаараа явж үзэхэд тайван жаргал бадран манджээ тавтай амьдрал бүрдэн тогтжээ. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., үүсэн тогтох (ямар нэг зүйл үүсэн бий болох), ардчилал тогтох (нийгэмд ардчилал бий болох), уул тогтох (уул бий болох);
7. [шилжсэн] Өвчин эдгэрсний дараа биед эмгэг үлдэх: мэнгэр тогтох (мэнгэртэй болох), булдруу тогтох (үүссэн булдруу арилахгүй байх), сорви тогтох (сорвитой болох, сорви арилахгүй үлдэх);
8. [шилжсэн] Наалдах, бий болох: хир тогтох (хиртэй болох), өнгөр тогтох (а. Хүний гэдэс ходоод болон сав суулганы хананд наалдаа бий болох; б. [шилжсэн] Идээнд өег амархан цаддаг болох; в. [шилжсэн] Хөрөнгө зоорьтой болох);
9. [шилжсэн] Шийдвэрлэх, нэг тийш болгох: хэлэлцэн тогтох (хэлэлцэн нэг тийш болгох, хэлэлцэн шийдвэрлэх) - Аливаа хэрэг зүйлийг мөнхүү бүрэн эрх барих сайд нар лугаа хэлэлцэн тогтох ажаамуу. Г.Пүрэв нар. Д.Сүхбаатарын үйл амьдралтай холбогдох баримт материалын эмхэтгэл;
10. [шилжсэн] Хэвших: тогтсон байдал (хэвшсэн байдал), тогтсон номлол (хэвшсэн номлол), тогтсон хууль цааз (батлан гаргаж хэвшүүлсэн хууль цааз), хэлэлцэж тогтсон гэрээ (олуул хэлэлцэж баталсан гэрээ), тогтсон заншил (уламжлал болон хэвшсэн заншил).

--oOo--