Хэвлэх


2024-07-25 03:26:20http://mongoltoli.mn/

ТАХИЛ

1. Бурхан номын шүтээний дээд зүйл, дээд цэцэг, дээд шүхэр, дээд үнэртэн, эрих, хөгжим, утлага, зул, хөрөг зэрэг - Хийдийн гол шүтээн, алт эрдэнэсэн үнэт шүншиг тахилын хамт алга болсонд олон хуврагууд ихэд гайхаж өөр өөрөөр ойлгож, янз янзаар тайлбарлаж байв. Н.Надмид. Хүлээс алдарсан нь., тахилд мөргөх (бие, сэтгэл, хэлээр мөргөл үйлдэх зан үйл); бурхан тахил [хоршоо] (хүний итгэж бишрэн шүтээн болгосон зүйл);


2. Шашны ёсонд тайх тавиглахад зориулан хэрэглэх идээ ундааны зүйл: тахил өргөх (а. Идээ будааны зүйлийг сүм хийдийн тахилд нэмэрлэх; б. Цацал өргөх), тахил тавих (өргөл, барьц тавих), найман тахил (бурхны шашны зан үйлтэй холбоотой найман зүйлийн өргөл: шүхэр, бумба, загас, лянхуа, дун, өлзий, жанцан, хорол тахил), тахилын идээ (тахилд хэрэглэсэн идээ, ундаа), тахилын гэр (тахил үйлдэх гэр), тахилын өглөг (тахилд өргөх зүйл), тахилын цай (тахил өргөх цай), тахилын цөгц (тахил өргөх цөгц), тахилын ширээ (тахилд хэрэглэх ширээ, тахилын эд зүйлийг өрж тавих ширээ) - Тахилын ширээн дээр зул өргөж олон мөнгөн цөгцөнд хач гүргэмтэй ус хийж тахил тавьжээ. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., цайны тахил (цайгаар өргөх тахил), цагийн тахил (тогтоосон цагт өргөх тахил), усан тахил (усаар өргөх тахил), алба тахил (албадан тахил өргөх нь), архин тахил (архиар өргөл өргөх), сан тахил (тахилгын утлага, уншлага), балин тахил [хоршоо] (өргөл мөргөлийн идээ) - Урдуур нь өдий төдий балин тахил, зул хүж өргөжээ. С.Дашдэндэв. Улаан наран., тахил тавиг [хоршоо] (тайх тавиглах зан үйлд хэрэглэх эд зүйл, идээ будаа) - Элс хумх мэт гишгэгдэн тахил тавиг үүрд тасрахгүй юу. В.Инжаннаши. Хөх судар., тахил тавиглал [хоршоо] (бурхан шүтээнээ тахиж өргөн барьсан юм), тахил тавилга [хоршоо] (бурхан шүтээндээ өргөж барих зүйл), мөргөл тахил [хоршоо] (тахил өргөхийн зэрэгцээ мөргөн залбирах нь), тахил тавиг [хоршoo] (а. Тахиж шүтэх, өргөж мөргөх явдал; б. Бурхан шүтээнд өргөсөн идээ ундааны зүйл) - Охид хөвгүүдээрээ тахил тавигийг талбиулан жарга. ААЗ., тахил тайлга [хоршoo] (а. Өргөл тахил, өргөл хүндлэл; б. Өргөл барьц) - Хахуулилах адил үргэлж тахил тайлгаар аяст нь нийлүүлж байх хэрэгтэй болжээ. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., тахил шүтээн [хоршoo] (өргөж мөргөж, шүтэх юм) - Манай сүмийн тахил шүтээний газар хар эм биеэ шургуулсан. Н.Лесков. Зовлонгийн далай., *тахилыг нь буруу өргөх (дургүйг нь хүргэх, эгдүүг нь хөдөлгөх) - Аавын ямар тахилыг нь буруу өргөчихсөн юм бол доо. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир; 2. Тахих зүйлийг агуулах бяцхан төмөрлөг цөгц, түүнд хийсэн зүйл.

--oOo--