2024-11-24 02:52:07http://mongoltoli.mn/
1. Уясан, зангилсан, сүлжсэн зүйлийг алдруулах, сул болгох - Жа багшийнхаа чанга хүлээсийг тайлах гэж ноцолдож байх зуур зоригт эр Оонын хөх гэрээс гарч оргож амжжээ. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., гэзэг тайлах (сүлжсэн боосон гэзэг задлах), уяа тайлах (зангидсан уяаг задлах);
2. Өмссөн хувцас хунарыг биеэсээ салгах - Үсэд холын нэгэн хэргийг дэмий их бодолгүй, үйлдэхэд ойртсон хэргийг сайтар шинжилж бодтугай, үлгэрлэвэл гэтлэх усны захад хүрч гутлаа тайлах бий за, үзээгүй холоос дэмий гутлаа үл тайлах мэт. Субашид., бүс тайлах (зүүсэн, ороосон бүсээ задлах, бүсээ авах) - Дурдан бүсээ тайлах зуур асуув. Ш.Гаадамба. Элбэг дээл., дээл тайлах (өмссөн дээлээсээ салах), *зодог тайлах (барилдахаа бүрмөсөн болих), ус үзээгүй гутал тайлах, уул үзээгүй хормой шуух [зүйр цэцэн үг] (юу ч болоогүй байхад сандрах, яагаа ч үгүй байхад шантрах гэсэн санаа);
3. Чөдөр, тушаа, гав, гинж зэргээс салгах, суллах: тушаа тайлах (тушаанаас суллах, салгах) - Мориныхоо тушааг тайлах гэж байгаад ... Л.Түдэв. Нүүдэл., чөдөр тайлах (чөдрөөс суллах) - Аргамж чөдрийг тайлах гэж ноцолдоно. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн;
4. Цоож, оньс мэтийг сул болгох: түгжээ тайлах (түгжээ онгойлгох, түгжээ мултлах) - Түгжээ тайлах гэж хаалга зүглэснийх буй заа. Д.Цэдэв. Айргийн амт., хаалганы оньс тайлах (хаалганы оньс мултлах, салгах);
5. Юмны утга учир, тайллыг ухаж мэдэх ба зааж таниулах - Зохиогчийн эрдмийг товч төдий өгүүлэх ба шастирын бэрх утгыг тайлах бөгөөд анхан энэ Субашид шастирыг Санжаагийн бандид Гунгаажалцан гэж алдаршсан тэр богд зохиосон билээ. Субашид., үг тайлах (үгийн утгыг олох), тайлж унших (тухайн зүйлийн утга учрыг ойлгож унших), зүүд тайлах (зүүдний тайлал хийх), нууцыг тайлах (тухайн нууц зүйлийн учир шалтгааныг нь илрүүлэх) - Аймшигт явдлын нууцыг тайлах шиг болов. “Цог” сэтгүүл., оньсого тайлах (оньсого таах, оньсогын хариуг олох) - Тайлагдашгүй оньсогыг би тайлах гэж тэмүүлнэм. М.Цэдэндорж. Есөн хүсэл., утгыг тайлах (үг, бичиг зохиолын утга санааг дэлгэрүүлэн заах), учрыг тайлах (учрыг нь олох) - Утгыг илтгэж, учрыг тайлах нь тунгалаг толинд дүрсийг үзэх мэт. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., *нүд тайлах (алс газар явж ихийг үзэх, амьдралын туршлага суух) - Миний буянаар юм үзэж, нүд тайлах бишүү. С.Дашдэндэв. Улаан наран;
6. Мэдлэгтэй болгох: бичиг үсэгт тайлах (бичиг үсэгтэй болгох, уншдаг бичдэг болгох);
7. Сэтгэлийн хүлээс алдарч тайтгарах, амаржих: гомдлоо тайлах (гомдсон сэтгэлээ уудлан тайвшрах) - Ийнхүү хэзээ нэгэн цагт гомдлоо тайлах хэрэгтэй байлаа. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., уй гашуу тайлах (уй гашуугаа мартаж сэтгэл тайвшрах), гашуудал тайлах (гашуудах хугацааг дуусгаж, ёс гүйцэтгэх);
8. Удтал хүлээсний эцэст хүссэн зүйл болох: ган тайлах (олон хоног хургүй байж хуурайшсаны эцэст хур бороо орох);
9. Биеийн хордлого, хямралыг арилгах: хор тайлах (хорт бодисын хөнөөлийг арилгах), мангар тайлах (шараа тайлах), шараа тайлах (уусан архиныхаа хорыг гаргах);
10. [хуучирсан] Оногдсон албанаас хэлтрүүлэх, чөлөөтэй болгох: өртөөний албанаас тайлах (өртөөний албанаас чөлөөлөгдөх), цэргийн албанаас тайлах (цэргийн албанаас мултрах).