Хэвлэх


2024-11-24 11:08:28http://mongoltoli.mn/

АХ

1. Нэг айлын хүүхдүүд дотроос насаар ахмад эрэгтэй нь - Аав ах хоёрыг иртэл манайх нүүхгүй. Б.Чойндон. Галбын говьд., бага ах (ах нарын бага нь), их ах~том ах (а. Эрэгтэй хүүхдүүд дотроос ахмад нь; б. [егөө] Ахархах, ихэрхэх зантай), өргөмөл ах (бусдаас өргөж авсан ах), төрсөн ах (зулай зулайгаа гишгэж төрсөн ах), тэлсэн ах (хуурай ах), ууган ах (хамгийн том ах), ах дүү [хоршоо] (а. Нэг эхээс төрсөн хүүхдүүд; б. Төрөл садан хүмүүс; в. Насаар зөрүү хүмүүс) - Эцэг хөвүүний амраг, эзэн сайдын журам, ах дүүгийн элэгсэг, нөхөр эмийн янаг, хань нөхдийн бат эс бүрдсэн нь үгүй. В.Инжаннаши. Хөх судар., ах эгч [хоршоо] (а. Нэг айлын насаар ахмад эрэгтэй, эмэгтэй нь; б. Насаар ахмад эрэгтэй, эмэгтэй хүн), ах дүү олуул бол биед амар, дөрөөн сур дөрөв бол хөлд амар [зүйр цэцэн үг] (олон хүний бие биендээ түшигтэй гэсэн санаа), ах дүүгийн хол нь дээр, аргал усны ойр нь дээр [зүйр цэцэн үг] (ах дүү хүмүүс холхон амьдарсан нь дээр гэсэн санаа), ах нь сургадаг, дүү нь сонсдог [зүйр цэцэн үг] (ах захаа хүндэтгэх нь зүйтэй гэсэн санаа), ахаа алд хүндэл, дүүгээ дэлэм хүндэл [зүйр цэцэн үг] (ах дүү улс бие биеэ хайрлан хүндэл гэсэн санаа);


2. Бусдаас нас ах, нас илүү - Та дүүгээсээ хэд ах вэ? Яриа;
3. Худ ураг төрлийн холбоотой насаар илүү эрэгтэйчүүдийг авгайлах нэр: авга ах (эцгийн ах болон дүү), нагац ах (эхийн ах болон дүү), хадам ах (нөхөр буюу гэргийн талын ах), хүргэн ах (эгчийн нөхөр), үеэл ах (бөл ах);
4. [шилжсэн] Нас илүү эрэгтэй хүнийг хүндэтгэн дуудах нэр: Гомбо ах (Гомбо гуай), Цэрэн ах (Цэрэн гуай);
5. Ойр дотно, найрсаг, ах дүү мэт болсон: ах дүүгийн барилдлага (ойр дотнын холбоо), ах дүүгийн ёс (ах дүү хүмүүси биесийг хүндэтгэх ёс), ах дүүгийн найрамдал (найрсаг харилцан туслалцах хамтын ажиллагаа) - Манай журамт цэрэг ах дүү нөхөдтэй хүч хавсран байлдав. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг;
6. [шилжсэн] Зэрэг тушаалаар дээгүүр: ах тушаалтай (зэрэг тушаалаар илүү), ах захгүй (эх захгүй, ахчилах дүүчлэх ёс мэдэхгүй), ах захтай (эх захтай, хамжааргатай, эмх замбараатай), *ах үсэг (монгол бичигт үгийн тэргүүнд орсон үсэг), ах зах [хоршоо] (а. Ахчлах дүүчлэх ёс; б. [шилжсэн] Ёс суртахуун) - Адуу ах зах болсон амгай цагаан гүүнд хэлээд явжээ. Монгол ардын үлгэр.

--oOo--