Хэвлэх


2024-11-24 12:56:18http://mongoltoli.mn/

СОХОР

1. Нүдний хараа гэмтэж, юм үзэхгүй болсон байдал, хараагүй: төрөлхийн сохор (төрөхдөө хараагүй төрсөн), сохор мал (нүдний нь хараа гэмтэж юм үзэхгүй болсон мал) - Гомбо өрөөсөн нүд сохор буурал морио бас нэг хоёр жил унасан байх. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., таг сохор (огт юм хардаггүй) - Бүтэн сар болоод сая ухаан орохдоо хоёр нүд таг сохор байв. С.Эрдэнэ. Өгүүллэгүүд., сохор доголон [хоршоо] (харалган болоод хөл муутай байдал, тахир дутуу) - Наад захын жишээг хэлэхэд То ван хошууныхаа сохор доголон улсыг цуглуулж тоосго чулуу зөөлгөжээ. С.Дашдэндэв. Улаан наран., сохор хорхой [амьтан] (том хар хорхой) - Түүний цаана том бор аалз унасан сохор хорхой хүрч ирж унтлаа. Монгол ардын баатарлаг туульс., сохор номин [амьтан] (газар дор амьдрагч, сүүн тэжээлт мэрэгч амьтан) - Даарч жихийснээс бие нь хөнгөрч сохор номингийн шороо, харганы бутан дээгүүр сэвэлзэн алхлаа. Б.Нямаа. Арандалынхан., *сохор харын өртөөнд очих (унтах) - Өвгөөн, маргааш найман цагт хичээлтэй, сохор харын өртөөнд мордох уу гэв. Ч.Лодойдамба. Дусал нулимс юу гэж хэлсэн бол., янагийн нүд сохор [зүйр цэцэн үг] (дурласан хүн хайртай хүнийхээ өө сэвийг анзаардаггүй гэсэн санаа), сохор үхэр ус уугаад онгоцондоо баах [зүйр цэцэн үг] (ач тусыг мэддэггүй гэсэн санаа), сохор муурт үхсэн хулгана [зүйр цэцэн үг] (а. Чадалгүй хүнд гэнэт тохиолдох олз; б. Санаандгүй байтал тохиолдох завшаан), сохор хүн худагт унаад гүн гүехнийг нь үзье гэх [зүйр цэцэн үг] (муугаа мэдэхгүй нэрэлхүү гэсэн санаа), сохрын газар нүдээ ань, доголонгийн газар хөлөө өргө [зүйр цэцэн үг] (аливаа хэрэг явдлыг тухайн газар орны бодит байдал, зан заншилтай уялдуулах, тохируулах нь чухал гэсэн санаа), сохор байгаад үзэх дуртай, дүлий байгаад сонсох дуртай [зүйр цэцэн үг] (а. Хэр чадлаа мэдэхгүй хэрэгт дурлах; б. Хүн мэдэхгүй зүйлдээ сониуч байдаг гэсэн санаа), сохор шувуу шуугианд, муу хүн үймээнд [зүйр цэцэн үг] (муу этгээд завшаан эрж хэрэг хийдэг гэсэн санаа);


2. Харанхуй, гүн: сохор өнгө (харанхуй, гүн өнгө);
3. Үнэ цэнэгүй: сохор зоос (а. [хуучирсан] Дундаа гурвалжин нүхтэй, үсэггүй гуулин зоос; б. [шилжсэн] Хамгийн бага өртөгтэй мөнгө) - Сохор зоосны төлөө зүтгэж явсаар туршлагатай сайн эмч болж, алдар нэрээ улам ч мандуулжээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., сохор зоосны үнэгүй (хэрэгцээгүй, үнэ цэнэгүй зүйл) - Чи эдний өмнө сохор зоосны үнэгүйгээ мэдэх ёстой гэж эцэг хүний ёсоор загнасанд Доржийн харанхуй бухимдал дарагдав. Л.Намдаг. Цаг төрийн үймээн;
4. Нүх сүвгүй, идээгүй, цөмгүй: сохор самар (цөмгүй, цөм нь ширгэсэн самар), сохор нүх (мухар нүх), сохор сум (гал нь үхсэн сум), сохор худаг (ус нь ширгэсэн хуурай худаг);
5. [шилжсэн] Учир утгыг эс мэдэх, учир нь үл олдох байдал: сохроор дагах (учир утгыг ухалгүй, бусдад хоосон итгэж дагах), сохор таавар (тодорхой баримтгүй атлаа хийсвэрлэн таамаглах нь), сохор балай [хоршоо] (юм, үзэгдлийн учир утгыг ухах чадваргүй байдал), мухар сохор [хоршоо] (аливаа үйлийг урьдчилж судлалгүй үйлдэх байдал) - Мухар сохор итгэл чамд хэчнээн гай барцад учруулав даа. Б.Нямаа. Арандалынхан., мухар сохроор итгэх (иш үндэсгүй итгэн дагах), *сохор аз (гэнэтийн завшаан, санамсаргүй тохиох аз) - Тэр ийнхүү санаандгүй сохор азаар хөл залгасандаа ихэд олзуурхав. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү.

--oOo--