Хэвлэх


2024-07-27 03:47:06http://mongoltoli.mn/

САРУУЛ

1. Гэрэл гэгээ сайтай: саруул шөнө (тэнгэр цэлмэг, сартай шөнө), саруул тасалгаа (а. Гэрэл гэгээ сайтай тасалгаа; б. Уудам цэлгэр өрөө) - Саруул том тасалгаанд хөлгийн том загварыг байрлуулжээ. М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., сар саруул (сарны г‎эрэл сайн, гэгээтэй шөнө), гэгээн саруул [хоршоо] (гэрэл гэгээ сайтай), саруул тунгалаг [хоршоо] (а. Гэрэл гэгээтэй; б. [шилжсэн] Сэргэлэн цовоо, эрүүл энх; в. [шилжсэн] Амьд сэрүүн);


2. Уудам, тэнэгэр: саруул тал (өргөн уудам, цэлгэр тал) - Саруул талаа харахад санааны үзүүр сэвэлзэнэ. “Цог” сэтгүүл., уудам саруул (уудам цэлгэр), саруул тал байна гээд саадыг нь мэдэхгүй бүү давхи, сайн хүн байна гээд санааг нь мэдэлгүй бүү итгэ [зүйр цэцэн үг] (аливаа зүйлийн мөн чанарыг таниагүй байж гоомой бүү хөдөл гэсэн санаа);
3. [шилжсэн] Уужуу тайвуу, амгалан - Дотор саруул болов. И.Дамбажав. Монгол үгийн дээж;
4. [шилжсэн] Ухаан санаа тунгалаг, бодож сэтгэхдээ гүн: саруул ухаан (оюун ухаан хурц соргог), саруул ухаантан (цэцэн мэргэн хүн) - Алтан бумбат рашааныг саруул ухаантнууд хүртэнэ. Д.Равжаа. Зохиолын эмхэтгэл., саруул эрдмээр санаснаа бүтээнэ, ухаан эрдмээр угсаагаа мандуулна [зүйр цэцэн үг] (эрдэм мэдлэг, оюун билиг эрхэм гэсэн санаа), саруул ухаанаас илүү сайн нөхөр үгүй, мунхаг хилэнгээс илүү муу дайсан үгүй [зүйр цэцэн үг] (а. Оюун ухаан эрхэм; б. Уурын мунхаг хэцүү гэсэн санаа);
5. Эрүүл энх - Эрүүл саруул царайд нь баяр баясгалангийн охь хуран цуглараад дуу алдах хүсэл төрж явна. Л.Түдэв. Нүүдэл., эрүүл саруул [хоршоо] (өвчин эмгэггүй эрүүл), эрүүл биед саруул ухаан оршино [зүйр цэцэн үг] (хүний бие эрүүл бол цог жавхаатай, оюун ухаан хурц байдаг, эрүүл чийрэг байхыг эрхэмлэ гэсэн санаа).

--oOo--