Хэвлэх


2024-07-26 10:19:25http://mongoltoli.mn/

НҮЦГЭН

1. Биеийн аль нэг хэсэгт өмссөн хувцасгүй: толгой нүцгэн (малгай өмсөөгүй) - Нэг өдөр Дэжид авгай бургас түүгээд явж байтал усны нөгөө талаас хөх дээлтэй толгой нүцгэн эмэгтэй хүн ирж явжээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хөл нүцгэн (гуталгүй, хөлдөө өмссөн зүйлгүй), нүцгэн унтах (хувцасгүй унтах), бие нүцгэн (биедээ өмссөн хувцасгүй) - Ширүүн тулалдаанд халсан зарим ойрад цэрэг хуяг дуулгаа тайчаад чээжин бие нүцгэн, өөрийн болон дайсны цусанд алаг эрээн болсон. Б.Ринчен. Гүнж., нүцгэн нөмгөн [хоршоо] (дээл, хувцсаа дутуу өмссөн нь), нүцгэн шалдан [хоршоо] (а. Биедээ өмссөн хувцасгүй; б. [шилжсэн] Ядуу зүдүү), нүцгэн гар (барьсан зэвсэггүй хоосон гар);


2. Өвс ургамалгүй халцгай газар: нүцгэн газар (а. Өвс ургамал муутай газар - Тэр буурал морь нүцгэн газраас ч өвс олж иддэг, хуурай сайраас ч ус олж уудаг, жигтэйхэн бөх номхон сайн морь байв. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., б. Уул толгодгүй цагаан газар) - Цүүцийн голын баруун талын нүцгэн цагаан газар гэнэгүй явж байтал арав шахам цагаан цэрэг бидэн рүү уулгалан дайрч билээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., нүцгэн тал (өвс ургамалгүй хөндий), нүцгэн асга (мод ургамалгүй, халцгай хад чулуу) - Тэхий дундаа хүртэл нүцгэн асга, байцас хонгил болсон хөндлөн сарьдгийн хормой болох хамар, гүвээ, жалга гууг хажин давхив. “Цог” сэтгүүл;
3. Үс ноосгүй: улаан нүцгэн (а. Хувцасгүй; б. Маш ядуу; в. Өвс, ургамалгүй халцгай), нүцгэн ховол [ургамал] (дэлбээ, цоморлог байхгүй модлог ургамал);
4. Бүрээс, бүрхүүл байхгүй: нүцгэн гэр (бүрээс туургагүй дан гэр), нүцгэн нахиа (гадуураа хайрслаг навчин бүрхүүлгүй нахиа);
5. [шилжсэн] Өмсөх хувцас байхгүй, ядуу зүдүү: явган нүцгэн [хоршоо] (унах унаа, өмсөх хувцас байхгүй) - Малаа хаяад явъя гэхэд арын их говьд явган нүцгэн цөм ангаж цангаж үхнэ. “Цог” сэтгүүл., нохой нүцгэн, гахай явган [зүйр цэцэн үг] (өмсөх хувцас, унах унаагүй хоосон ядуу гэсэн санаа).

--oOo--