Хэвлэх


2024-07-05 08:22:50http://mongoltoli.mn/

НҮХ

1. Юмны сүв, цоорхой, онгорхой газар - Бүдүүн сувай ямааны гүзээ рүү дөрвөн соёо орсон нүх байв. Л.Түдэв. Уулын үер., нүх гаргах (онгорхой гаргах), хамрын нүх (хамрын үзүүрт байх хоёр сүв), товчны нүх (товчны голд байх жижиг сүв), агуй нүх (газар дор буюу уул хаданд тогтсон гадагш гарах амсартай хонгил, сүв), нүх сүв [хоршоо] (юман дээрх их бага цоорхой), нүх сүвийг битүүлэх (онгорхой цоорхой хэсгийг хаах) - Гэрийнхээ хаяагаар дахин дахин эргэлдэж, онгорхой цоорхойгоор шагайн ижийнхээ барааг харъюу гэтэл нүх сүв бүхнийг битүүлсэн байлаа. О.Цэндсүрэн. Халуун салхи., нүх сүв олох (онгорхой, цоорхой хэсэг олох), нүх сүв эрэх (арга зам хайх), нүхээ малтах (арга хайх, мэх сүвэгчлэх) - Ер нь аль хэдийн нүхээ малтчихаад байгаа хүн билээ. С.Эрдэнэ. Цасан доорх ногоо., нүх шиг харанхуй (түн‎эр харанхуй) - Хорвоод ховорхон болдог болов уу гэмээр нүх шиг харанхуй шөнө ажээ. Л.Чойжилсүрэн. Морин төвөргөөн., нүүрс барьдаг хүн нүүрээ хөөдөх нь зөв, нөхөр муутай хүн нүхэнд унадаг нь зөв [зүйр цэцэн үг] (хүнд орчин тойрон их нөлөөлдөг гэсэн санаа);


2. Амьтны орогнохоор малтсан эл, гүн хонхор: тарваганы нүх (тарваганы малтсан хонгил нүх), нүх малтах (ямар нэгэн зүйлийг хонхойлон ухах), нүхэнд унах (гүн хонхор газарт ойчих), нүхэн гэр (эрэг газрыг хөндийлөн ухаж хийсэн сууц) - Хоёр жижиг шавар байшин, нүхэн гэр голдуу байв. С.Удвал. Та бид уулзана., ичээ нүх [хоршоо] (амьтны орон гэр) - Цаад оросууд нь нэлээд гайхан бас ч тэр ичээ нүх рүү ойртож зүрхлэхгүй байжээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., үүр нүх [хоршоо] (амьтны орогнох далд газар), баядын хүүхэд зоосондоо, баавгайн хүүхэд нүхэндээ [зүйр цэцэн үг] (өсөж төрсөн газраа байх гэсэн санаа);
3. Зориуд ухаж цоолсон юм;
4. Хонхойлгон ухсан тэмдэг, тэмдэглээс: даалууны нүх (даалууны модонд хийсэн бага бага хонхор тэмдэг), нүх шахах (даалууны нүхийг тохируулан өрж тоглох);
5. [xуучирсан] Есийн тооны ёгт нэр.

--oOo--